انرژی تجدیدپذیر غول چراغ جادو نیست

چرا انرژی خورشیدی در ایران به‌رغم پتانسیل بالا، توسعه نمی‌یابد؟ پاسخ این سؤال را باید در مجموعه‌ای از چالش‌ها و ناکارآمدی‌ها جست‌وجو کرد که مسیر بهره‌گیری از این منبع پاک را مسدود کرده‌اند.

به گزارش روابط عمومی قرارگاه ملی مبارزه با مفاسد اقتصادی، نخستین دلیل اصلی بحران فعلی در حوزه برق، دخالت دولت در قیمت‌گذاری انرژی است. این موضوع باعث ورشکستگی اقتصاد برق در کشور شده و انگیزه سرمایه‌گذاری در بخش انرژی‌های تجدیدپذیر از جمله انرژی خورشیدی را به‌شدت کاهش داده است.

در شرایطی که دولت گام‌هایی برای کاهش بحران برداشته و رئیس‌جمهور نهادهای دولتی را موظف به تأمین ۲۰ درصد برق موردنیاز خود از طریق پنل‌های خورشیدی کرده است، کارشناسان این حوزه، از جمله متخصصان باسابقه، امکان‌پذیر بودن این طرح را زیر سوال برده‌اند.

یکی از فعالان این عرصه که از سال ۱۳۸۸ در حوزه برق و نیروگاه‌های خورشیدی فعالیت دارد، با صراحت می‌گوید: «چنین طرحی حتی در یک سال هم اجرایی نیست، چه رسد به دو ماه.»

چرا چالش‌های توسعه انرژی خورشیدی در ایران به این شدت است؟

برخلاف تصور عمومی، راه‌اندازی سامانه خورشیدی فقط به نصب پنل محدود نمی‌شود. این سیستم‌ها نیازمند تجهیزات تخصصی همچون کابل‌های DC، کنترلر خورشیدی و اینورترهای باکیفیت هستند که اغلب یا وارداتی‌اند یا در داخل با کیفیت پایین تولید می‌شوند.

نبود برنامه جامع ملی در زمینه انرژی خورشیدی نیز مشکل‌ساز شده است. به‌طور خاص، قیمت‌گذاری غیراقتصادی انرژی خورشیدی و عدم اختصاص بودجه مشخص در قانون بودجه، تحقق این پروژه‌ها را به تعویق انداخته است.

چالش منابع انسانی، بروکراسی، و ذخیره‌سازی انرژی

نبود نیروی متخصص، نبود زیرساخت ذخیره‌سازی و پیچیدگی‌های بروکراتیک از دیگر چالش‌های اصلی توسعه انرژی خورشیدی در ایران هستند. مجوزدهی چندمرحله‌ای از نهادهایی مانند وزارت نیرو، جهاد کشاورزی و سازمان میراث فرهنگی، مسیر راه‌اندازی نیروگاه‌های خورشیدی را دشوار کرده است.

ایده‌هایی نظیر استقرار این نیروگاه‌ها در کویر، بدون توجه به امنیت، طوفان‌های شن، و دشواری‌های اتصال به شبکه برق، بیشتر به یک آرزوی خام می‌مانند تا راهکار عملی.

سقف واقع‌بینانه تولید انرژی خورشیدی

با وجود تمام این چالش‌ها، اگر همه شرایط فراهم شود، حداکثر توان تولید سالانه انرژی خورشیدی در ایران حدود ۱۰۰۰ مگاوات خواهد بود. این در حالی است که در بهترین شرایط، مناطق محدودی در کشور مانند کرمان یا سیستان‌وبلوچستان دارای ظرفیت مناسب برای بهره‌گیری حداکثری از خورشید هستند.

تفاوت ایران با کشورهایی چون آلمان در حوزه انرژی خورشیدی

کشورهایی مثل آلمان با خصوصی‌سازی واقعی صنعت برق و حذف قیمت‌گذاری دستوری، زیرساختی مناسب برای رشد انرژی‌های تجدیدپذیر فراهم کرده‌اند. اما در ایران، تولیدکنندگان مجبورند با وزارت نیرو همکاری کنند؛ نهادی که هم در پرداخت‌ها بدحساب است و هم در قیمت‌گذاری انعطاف‌پذیری ندارد.

الزامات توسعه انرژی خورشیدی در ایران

• رفع تحریم‌ها برای واردات تجهیزات باکیفیت

• اصلاح روند قیمت‌گذاری انرژی

• آزادسازی بازار برق

• دسترسی به سیستم مالی جهانی (FATF)

• شفافیت معاملات انرژی در بورس

آیا اصلاحات قیمت، به اقتصاد خانوار آسیب نمی‌زند؟

اصلاح قیمت انرژی نیازمند اجرای سیاست‌های حمایتی هم‌زمان است. یعنی اگر قیمت برق افزایش یابد، باید زیرساخت‌هایی مانند لوازم خانگی کم‌مصرف یا خودروهای برقی نیز در دسترس عموم قرار گیرند. اصلاحات اقتصادی بدون زیرساخت، فقط فشار را به مردم منتقل می‌کند.

نتیجه‌گیری

تا زمانی که مشکلات ساختاری، تحریم‌ها، و سیاست‌گذاری‌های غیرکارشناسی در کشور ادامه یابد، نمی‌توان انتظار داشت که انرژی خورشیدی به عنوان راه‌حلی عملی برای رفع ناترازی برق در کشور به‌کار گرفته شود. انرژی خورشیدی، نه یک غول چراغ جادو، بلکه یکی از ابزارهای مکمل در کنار نیروگاه‌های گازی و اتمی است. تنها با نگاهی واقع‌گرایانه و برنامه‌ریزی منسجم می‌توان از این منبع پایدار بهره‌برداری کرد.