به گزارش روابط عمومی قرارگاه ملی مبارزه با مفاسد اقتصادی، اقتصاد ایران در سال‌های اخیر در بستری شکننده قرار گرفته که هر تکانه داخلی یا خارجی می‌تواند ساختارهای اقتصادی کشور را از جا بکند.
این مسئله محور نشست «تکانه‌های اقتصادی و تدابیر مقابله با آن» بود که در کانون دانش‌آموختگان اقتصاد ایران با همکاری گروه اقتصاد خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد.
در این نشست، محمود جامساز، اقتصاددان باسابقه، ریشه‌های شوک‌های پیاپی اقتصاد ایران را تشریح کرد و تصویری روشن از آسیب‌پذیری ساختاری کشور ارائه داد.
ریشه‌های شوک‌های اقتصادی
جامساز تأکید کرد که تکانه‌های اقتصادی فقط ناشی از بحران‌ها و دشمنی‌های جهانی نیستند. بسیاری از مشکلات امروز ناشی از مدیریت نادرست منابع، بی‌ثباتی سیاستگذاری داخلی و عدم تعامل عقلانی با جهان هستند.
وی افزود که ایران از ابتدای انقلاب نتوانسته از ظرفیت‌های نفت، گاز، معادن و سرمایه انسانی خود به شکل مؤثر بهره‌برداری کند، در حالی که کشورهایی با منابع کمتر مانند کره‌جنوبی، ویتنام و قطر، با ثبات، مهارت‌محوری و تعامل جهانی، اقتصادهای چندصد میلیارد دلاری ایجاد کرده‌اند.
تکانه‌ها چگونه خطرناک می‌شوند
جامساز توضیح داد: شوک‌ها زمانی خطرناک می‌شوند که با بی‌ثباتی سیاسی، نبود آمار دقیق، بحران بانکی و کمبود ذخایر راهبردی همراه باشند.
وی نمونه‌هایی چون بحران بانکی، چاپ پول، تخریب صندوق‌های ذخیره، بحران آب و شوک‌های انرژی را ذکر کرد و هشدار داد که اقتصاد ایران نه تنها در برابر تکانه‌های جهانی، بلکه حتی در برابر شوک‌های داخلی نیز آسیب‌پذیر است.
تکانه‌های داخلی و خارجی
جامساز اظهار کرد: شوک‌های اقتصادی هم external (خارجی) و هم internal (داخلی) هستند. تکانه‌های خارجی معمولاً خارج از کنترل ما هستند، اما تحریم‌ها و فشارهای بین‌المللی تا حدی ناشی از سیاست‌های داخلی و رویکردهای تقابلی ما بوده است.
وی تأکید کرد که یک انقلاب پس از وقوع باید ابتدا امور داخلی را سامان دهد و با جهان پیرامونی در چارچوب همکاری مسالمت‌آمیز تعامل کند.
فروپاشی مالی پنهان و بحران بانک‌ها
جامساز به بی‌ثباتی مالی و پولی، بحران بانک‌ها، تخصیص نادرست منابع و ضعف زیرساخت‌های نهادی اشاره کرد.
وی توضیح داد: یک بحران محدود بانکی می‌تواند به تهدیدی برای کل اقتصاد تبدیل شود. نمونه روشن آن، بانک‌های خصوصی و اضافه‌برداشت‌ها از بانک مرکزی است که بیش از ۱۲۵۰ تریلیون تومان از پول مردم را تحت تأثیر قرار داده است.
وی افزود: چاپ پول و افزایش نقدینگی، تورم و کاهش قدرت خرید را تشدید می‌کند و به افزایش قیمت دلار و مشکلات اجتماعی منجر می‌شود.
شوک پول و بحران منابع
جامساز توضیح داد که افزایش ناگهانی قیمت انرژی، کاهش ذخایر آب و نبود زیرساخت‌های مقاوم، شوک‌های داخلی را بزرگ‌تر از شوک‌های خارجی می‌کند.
وی افزود: حتی کشورهایی با منابع محدود مانند کره‌جنوبی و ویتنام توانستند با مدیریت علمی، تعامل با جهان و انباشت دارایی‌های بین نسلی، اقتصاد قوی ایجاد کنند، در حالی که ایران با منابع عظیم نفتی هنوز در چرخه شوک‌پذیری گرفتار است.
فرصت‌های سوخته و ذخایر ملی
جامساز با مقایسه صندوق‌های ذخیره ارزی ایران و کشورهای موفق مانند نروژ و قطر گفت: ایران نتوانسته منابع خود را برای نسل‌های آینده حفظ و سرمایه‌گذاری کند و رانت، فساد، ضعف نظارت و کنار گذاشتن تخصص، اقتصاد را در برابر هر شوک آسیب‌پذیر کرده است.
وی تأکید کرد که ذخیره‌سازی فقط به ذخایر ارزی محدود نمی‌شود؛ ذخیره آب، انرژی، زیرساخت و سرمایه انسانی نیز بخش مهم پایداری ملی هستند.
پیام نهایی نشست
جامساز در پایان هشدار داد: اقتصاد ایران قربانی تقدیر نیست بلکه محصول انتخاب‌های خود ماست. انتخاب‌هایی که اگر اصلاح نشوند، هر لرزش کوچک می‌تواند به زلزله‌ای بزرگ تبدیل شود.
وی تأکید کرد که بدون شفافیت آماری، تخصص، مهارت، ذخایر راهبردی و مدیریت درست منابع، مقاوم‌سازی اقتصاد غیرممکن است.
