دسترسی به خدمات دندانپزشکی، آرزوی دست نیافتنی / خدمات دندانپزشکی، کالایی لوکس یا عمومی؟
مطب دندانپزشکی برای بسیاری از ایرانیان شبیه تونل وحشت است. این وحشت محدود به درد دندانپزشکی نیست بلکه هزینه‌های دسترسی به خدمات دندانپزشکی نیز بر آن افزوده است. بر اساس پژوهش مرکز تحقیقات پیشگیری پوسیدگی دندان دانشگاه علوم پزشکی تهران، هر فرد بزرگ‌سال باید ۲۸ دندان سالم داشته باشد، اما هر ایرانی ۴۰ساله به طور متوسط، حدود ۲۱ یا ۲۲ دندان سالم دارد.
بر اساس پژوهش‌های انجام شده اگر فردی دچار بیماری‌های دهان به‌خصوص بیماری‌های لثه شود، ریسک ابتلا به بیماری‌های قلبی، ریوی، کلیوی، آرتریت روماتوئید و در خانم‌های باردار خطرزایمان زودرس و تولد نوزاد کم‌وزن افزایش می‌یابد.
از طرفی باتوجه‌به اینکه حدود 80 درصد دندانپزشکان در بخش خصوصی مشغول به فعالیت هستند، کمبود دندانپزشک در کشور منجر به کاهش رقابت بین آن‌ها شده است که این موضوع پیامد‌هایی نظیر کاهش کیفیت خدمات و افزایش قیمت‌ها را در برداشته که تمایل مردم وجود نیاز بسیار زیاد و حتی اورژانسی برای استفاده از این خدمات را کاهش داده است. باتوجه‌به اینکه عمده هزینه خدمات دندانپزشکی مربوط به دستمزد دندانپزشک است، این کمبود موجب افزایش شدید قیمت این خدمات شده، به‌طوری‌که بسیاری از مردم به دلیل هزینه‌های سنگین دندانپزشکی امکان استفاده از این خدمات را ندارند.
مقایسه سرانه دندانپزشک در ایران با کشورهای منطقه و جهان
در حال حاضر با توجه به دسترسی به خدمات دندانپزشکی، سرانه دندانپزشک در کشور ایران 35 دندانپزشک به‌ازای هر 10 هزار نفر است، درحالی‌که میانگین سرانه کشورهای پیشرو در حوزه سلامت 80 دندانپزشک به‌ازای 100 هزار نفر است (نمودار 1). همچنین میانگین سرانه دندانپزشک در کشورهای منطقه بیش از 42 به‌ازای 100 هزار نفر است. (نمودار 2)
نمودار 1- مقایسه سرانه دندانپزشک ایران و کشورهای عضو گروه 20 (دندانپزشک به‌ازای 100 هزار نفر)
نمودار 2- مقایسه سرانه دندانپزشک ایران و کشورهای منطقه (دندانپزشک به‌ازای 100 هزار نفر)
بحران سالمندی جمعیت و تشدید نیاز به خدمات دندانپزشکی
بر اساس آمارها، در 20 سال آینده جمعیت سالمند و میان‌سال ایران بیش از 3 برابر خواهد شد. بیشترین میزان آسیب‌های دندانی در سنین بالای ۴۰ سال رخ می‌دهد. دکتر خوشنویسان، عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و رئیس مرکز همکاری سازمان بهداشت جهانی در سال 97 در مصاحبه‌ای اعلام کرد: به طور متوسط از 32 دندان، حدود 25 دندان سالمندان کشور پوسیده و یا کشیده شده، به‌نحوی‌که بیش از ۵٠ درصد افراد سالمندان کشورمان دچار بی‌دندانی کامل هستند.
باتوجه‌به اینکه سیستم دهان و دندان، ورودی سیستم گوارشی است، در صورت اختلال در این بخش فرد با شیوع بیماری‌های گوارشی مواجه خواهد شد. برای مثال در صورت شیوع مشکلات دندانی، مصرف مواد غذایی نرم و پر کربوهیدرات افزایش خواهد یافت و به دنبال آن احتمال ابتلا به دیابت به‌شدت افزایش خواهد یافت.
توزیع نامتوازن دندانپزشک در کشور
توزیع نامتوازن دندانپزشکان نیز باعث تشدید کمبود دسترسی به خدمات دندانپزشکی در کشور شده است. توزیع سرانه دندانپزشکان نسبت به جمعیت در کشور نشان‌دهنده این است که سرانه دندانپزشک شهر تهران در حدود 10 برابر 54 درصد مناطق کشور است. (نمودار 3)
از طرفی باتوجه‌به وسعت جغرافیایی بالای بسیاری از استان‌های کشور، نسبت پراکندگی دندانپزشک به وسعت جغرافیایی نیز بسیار حائز اهمیت است. برای مثال وسعت استان‌هایی همچون کرمان، سیستان و بلوچستان و یزد بسیار بیشتر از استان‌هایی همچون البرز و قزوین است و درصورتی‌که دسترسی به دندانپزشک در شهر محل سکونت فراهم نباشد گاهی باید صدها کیلومتر مسافت را برای دسترسی به خدمات درمانی طی کنند.
بر اساس آمار سازمان نظام‌پزشکی وضعیت پراکندگی جغرافیایی دندانپزشکان در تمامی استان‌های کشور به‌جز تهران بحرانی است. (نمودار 4)
بدیهی است در چنین شرایطی، صف‌های طولانی‌مدت برای دسترسی به خدمات دندانپزشکی، هزینه‌های بالای درمان و همچنین دسترسی سخت مردم به خدمات دندانپزشکی به‌ویژه در مناطق محروم رخ می‌دهد.
نمودار 3- توزیع دندانپزشک در مناطق مختلف کشور (سرانه به‌ازای 100 هزار نفر)
نمودار 4- توزیع جغرافیایی دندانپزشک در مناطق مختلف کشور (سرانه به‌ازای 100 هزار نفر)
کاهش چراغ خاموش ظرفیت پذیرش دندانپزشکی
درحالی‌که کمبود دندانپزشک موجب افزایش شدید هزینه خدمات دندانپزشکی شده است و آن را به یک خدمت بسیار لوکس تبدیل کرده است، وزارت بهداشت در سال‌های گذشته اقدام به کاهش ظرفیت پذیرش این رشته نموده است (نمودار 4). به‌گونه‌ای که ظرفیت پذیرش با کاهش 18 درصدی از سال 98 تا 1400 همراه بوده است. از طرفی بر اساس کتاب توسعه اسناد متوازن آموزش عالی علوم پزشکی کلان مناطق آمایشی کشور ظرفیت پذیرش این رشته تا سال 1408 باید کاهش پیدا کند که اگر چنین اتفاقی رخ دهد بحران دسترسی به خدمات را شدت خواهد بخشید.
نمودار 5 – پذیرش نهایی رشته دندانپزشکی از سال 98 الی 1400
جمع‌بندی
باتوجه‌به کمبود شدید دندانپزشک در کشور و همچنین وقوع طوفان سالمندی جمعیت در سال‌های آینده، افزایش نیافتن ظرفیت پذیرش دندانپزشکی، موجب تشدید کمبود دسترسی مردم به این خدمات می‌شود. از طرفی باتوجه‌به اینکه بیش از 70 درصد هزینه خدمات دندانپزشکی، متعلق به دستمزد دندانپزشکان است و همچنین 80 درصد دندانپزشکان در مراکز درمانی خصوصی شاغل هستند، انحصار در این حوزه گرانی بیش‌ازپیش خدمات این حوزه را در برخواهد داشت.
پیشنهادهای رسانه‌ای
- تهیه گزارش از کمبود دندانپزشک در شهرها و هزینه بالای این خدمات
- تهیه گزارش از سرانه دندانپزشک در ایران و مقایسه با میانگین کشورهای توسعه‌یافته و کشورهای منطقه و توضیح عوارض آن برای مردم
- مصاحبه با نمایندگان مجلس شورای اسلامی پیرامون کمبود دندانپزشک در آن حوزه‌های انتخاباتی
- نشست خبری با نمایندگان و کارشناسان پیرامون کاهش ظرفیت پذیرش رشته دندانپزشکی
- تهیه گزارش از شلوغی مطب‌ها و انتظار طولانی‌مدت بیماران برای ویزیت توسط دندانپزشک
- تماس با مطب‌های دندانپزشکی برای بررسی مدت انتظار نوبت
- گفتگو با بیماران درباره تعرفه مصوب دولت در حوزه دندانپزشکی و مقایسه آن با تعرفه مطب‌های دندانپزشکی
- تهیه گزارش پیرامون تسلط دندانپزشکان بر سطوح مدیریتی نظام سلامت و تأثیر این امر بر عدم افزایش ظرفیت رشته دندانپزشکی به دلیل تعارض منافع
کارشناسان رسانه‌ای
| نام و نام خانوادگی | مسئولیت | شماره |
| 1. دکتر عاملی | دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی | 09121227877 |
| 2. دکتر مخبر دزفولی | عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی | 09121134661 |
| 3. دکتر کبگانیان | عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی | 09121114164 |
| 4. دکتر ایمان افتخاری | عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی | 09122583706 |
| 5. دکتر کبری خزعلی | عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی | 09121454945 |
| 6. دکتر محمد حسین ساعی | عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی | 09122345437 |
| 7. دکتر امیر حسین بانکی‌پور | عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی | 09133145576 |
| 8. دکتر محمدعلی زلفی گل | عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی | 09181113831 |
| 9. دکتر عادل پیغامی | عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی | 09123302040 |
| 10. حجت الاسلام دکتر حمیدپارسانیا | عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی | 09120529557 |
| 11. دکتر رجبعلی برزویی | معاون خط مشی‌گذاری ستاد نقشه جامع علمی کشور ذیل شورای عالی انقلاب فرهنگی | 09124903982 |
| 12. دکتر محمدرضا شمس اردکانی | دبیر کمیسیون سلامت دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی | 09123443344 |
| 13. دکتر حسن شجاعی | رئیس کمیسیون اصل 90 مجلس | 09191543295 |
| 14. دکتر علی خضریان | سخنگوی کمیسیون اصل 90 مجلس | 09123700864 |
| 15. حجت الاسلام و المسلمین نصرالله پژمانفر | عضو کمیسیون اصل 90 مجلس | 09155038003 |
| 16. دکتر هاجر چنارانی | عضو کمیسیون اصل 90 | 09122995892 |
| 17. عباس گودرزی | نماینده بروجرد | 09166651339 |
| 18. حسینعلی حاجی دلیگانی | نماینده شاهین شهر و عضو هیئت رئیسه | 09131616598 |
| 19. احمد نادری | نماینده تهران و نائب رئیس کمیسیون آموزش | 09127298418 |
| 20. سید جلیل میرمحمدی | نماینده میبد و نائب رئیس کمیسیون بهداشت و درمان | 09134509474 |
| 21. ابوالفضل ابوترابی | نماینده نجف آباد | 09131285218 |
| 22. علی اکبر بسطامی | نماینده ایلام | 09181412181 |
| 23. مجتبی توانگر | نماینده تهران | 09127709310 |
| 24. جعفر قادری | نماینده شیراز | 09177161365 |
| 25. روح‌الله نجابت | نماینده شیراز | 09173199619 |
| 26. روح الله ایزدخواه | نماینده تهران | 09125111920 |
| 27. بهروز محبی نجم آبادی | نماینده جغتای، جوین و سبزوار | 09155711148 |
| 28. معین الدین سعیدی | نماینده چابهار | 09155457558 |
| 29. محسن زنگنه | نماینده تربت حیدریه | 09151114159 |
| 30. احمد فلاحی | عضو کمیسیون آموزش و نماینده همدان | 09127479719 |
| 31. هادی بیگی نژاد | نماینده ملایر | 09188512955 |
| 32. امیرحسین بانکی پور | نماینده اصفهان | 09133145576 |
| 33. غلامرضا منتظری | نائب رئیس دوم کمیسیون فرهنگی | 09113781054 |
| 34. سید نظام الدین موسوی | نماینده تهران و عضو هیئت رئیسه | 09121544649 |
| 35. ولی اسماعیلی | رئیس کمیسیون اجتماعی | 09143554008 |
| 36. محمدرضا پورابراهیمی داورانی | رئیس کمیسیون اقتصادی | 09124906795 |
| 37. غلامرضا مرحبا | سخنگوی کمیسیون اقتصادی | 09121326380 |
| 38. مهدی طغیانی | عضو کمیسیون اقتصادی | 09136889344 |
| 39. سیدناصر موسوی لارگانی | عضو کمیسیون اقتصادی | 09133285652 |
| 40. محمدرضا صباغیان بافقی | نائب رئیس دوم کمیسیون امورداخلی | 09133526546 |
| 41. مرتضی محمودوند | عضو کمیسیون امور داخلی و نماینده خرم آباد | 09121071376 |
| 42. محمدحسن آصفری | مرکزی (اراک / خنداب / کمیجان)- عضو کمیسیون امور داخلی | 09188630003 |
| 43. سیدمحمدرضا میرتاج الدینی | آذربایجان شرقی (آذر شهر / اسکو / تبریز) و نائب رئیس دوم کمیسیون برنامه و بودجه | 09122185894 |
| 44. محمد مهدی مفتح | همدان (تویسرکان)- سخنگوی کمیسیون برنامه و بودجه | 09121114647 |
| 45. مجتبی رضاخواه | عضو کمیسیون برنامه و بودجه – تهران (اسلامشهر / تهران / ری / شمیرانات) | 09126703857 |
| 46. سید حسن موسوی فرد | کارشناس حوزه سلامت | 09109157098 |
| 47. محمدصادق شهبازی | جامعه شناس و فعال عدالتخواه | 09125091983 |
| 48. میثم مهدیار | جامعه شناس | 09120198841 |
| 49. مجتبی جهان تیغ | پزشک و کارشناس حوزه سلامت | |
| 50. محمد فخر | کارشناس حوزه سلامت | 09120820626 |
