سلامت الکترونیک چیست؟ شاخصه ها و چالش ها

به گزارش روابط عمومی قرارگاه ملی مبارزه با مفاسد اقتصادی ؛ سلامت الکترونیک یا eHealth، به استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) برای ارائه خدمات سلامت و بهداشت اشاره دارد. این اصطلاح تمامی فعالیت‌ها و خدماتی را که از فناوری‌های دیجیتال برای بهبود کیفیت، دسترسی، کارایی و مدیریت سیستم‌های بهداشتی استفاده می‌شود، در بر می‌گیرد. سلامت الکترونیک شامل ابزارها و خدمات متنوعی نظیر پرونده‌های الکترونیکی سلامت (EHR)، سیستم‌های اطلاعات بیمارستانی (HIS)، پزشکی از راه دور (تله‌مدیسین)، اپلیکیشن‌های سلامت موبایل، ابزارهای پوشیدنی و سیستم‌های پایش سلامت است.

سلامت الکترونیک تنها به معنای دیجیتالی‌سازی اطلاعات سلامت نیست؛ بلکه به یکپارچه‌سازی و استفاده بهینه از این اطلاعات در راستای بهبود عملکرد نظام‌های بهداشتی و درمانی نیز اشاره دارد. این حوزه به طور گسترده شامل تمامی روش‌های استفاده از فناوری دیجیتال برای ارتقای سلامت و بهداشت، چه در سطح فردی و چه در سطح عمومی، می‌شود.

سازمان جهانی بهداشت (WHO) نیز سلامت الکترونیک را به عنوان «استفاده از فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات (ICT) در حوزه سلامت برای خدمات بهداشتی و فعالیت‌های مرتبط با آن» تعریف می‌کند.

 

شاخصه‌های سلامت الکترونیک

حرف “e” در eHealth فقط به معنای “الکترونیک” نیست، بلکه معانی بسیار گسترده‌تری دارد که شاخصه‌های سلامت الکترونیک را مشخص می‌کنند. در ادامه به شاخصه‌های سلامت الکترونیک اشاره خواهد شد:

1. کارایی(efficiency)

یکی از شاخصه‌های سلامت الکترونیک افزایش کارایی در ارائه خدمات سلامت است. با استفاده از فناوی‌های اطلاعاتی، می‌توان از منابع بهداشتی به شکلی بهینه‌تر استفاده کرد، هزینه‌های اضافی را کاهش داد و فرآیندهای اداری و درمانی را سریع‌تر و دقیق‌تر انجام داد. به عنوان مثال، استفاده از پرونده‌های الکترونیکی سلامت (EHR) می‌تواند به کاهش خطاهای پزشکی، تسهیل دسترسی به اطلاعات بیماران، و بهبود هماهنگی بین متخصصان بهداشتی کمک کند.

 

2. ارتقا کیفیت مراقبت (Enhancing the quality of care)

سلامت الکترونیک به بهبود کیفیت مراقبت‌های بهداشتی کمک می‌کند. از طریق دسترسی به  داده‌های دقیق و ابزارهای دیجیتال، نظارت بر وضعیت بیماران بهبود می‌یابد، تشخیص‌های پزشکی دقیق‌تر می‌شوند و درمان‌ها بر اساس داده‌های واقعی و تحلیل‌های علمی تنظیم می‌شوند. این به معنای کاهش خطاهای پزشکی، بهبود مدیریت بیماری‌ها، و افزایش رضایت بیماران است.

 

3. مبتنی بر شواهد (Evidence-based)

مداخلات سلامت الکترونیکی باید مبتنی بر شواهد باشد. سلامت الکترونیک باعث تسهیل دسترسی به داده‌ها و اطلاعات علمی به‌روز می‌شود. این داده‌ها برای تصمیم‌گیری‌های بهتر و مبتنی بر شواهد به کار می‌روند. به‌طور مثال، تحلیل داده‌های بزرگ (Big Data) می‌تواند به تشخیص الگوهای بیماری و پیش‌بینی نتایج درمان کمک کند.

 

4. توانمندسازی مصرف کنندگان و بیماران (Empowerment of consumers and patients)

سلامت الکترونیک به دنبال گسترش دانش بیماران و دسترسی به سوابق الکترونیکی شخصی از طریق اینترنت است. این جنبه از سلامت الکترونیک به بیماران و کاربران امکان می‌دهد که با دسترسی به اطلاعات دقیق و قابل‌اعتماد، کنترل بیشتری بر سلامت خود داشته باشند. این می‌تواند به بهبود وضعیت سلامت عمومی و کاهش هزینه‌های درمانی کمک کند. به عنوان مثال اپلیکیشن‌های موبایل و پلتفرم‌های آنلاین اطلاعات لازم برای مراقبت‌های بهداشتی و سلامت فردی را در اختیار بیماران قرار می‌دهند و آن‌ها را در فرآیند تصمیم‌گیری‌های درمانی مشارکت می‌دهند.

 

5. تشویق (encourage)

سلامت الکترونیکی، تشویقی برای پیوند جدید بین بیمار و متخصص سلامت، به سمت یک مشارکت واقعی است؛ جایی که انتخاب‌ها به صورت متقابل انجام می‌شوند.

 

6. آموزش(education)

سلامت الکترونیک به‌عنوان ابزاری برای آموزش و اطلاع‌رسانی به بیماران و کادر پزشکی مورد استفاده قرار می‌گیرد. از طریق پلتفرم‌های آنلاین و وب سایت‌ها، بیماران می‌توانند به اطلاعات مهم درباره بیماری‌ها، روش‌های پیشگیری، درمان‌ها و سبک زندگی سالم دسترسی پیدا کنند و کادر درمانی نیز می‌توانند از آخرین تحقیقات و روش‌های درمانی مطلع شوند.

 

7.توانمندسازی (enabling)

سلامت الکترونیک، امکان تبادل اطلاعات و ارتباطات بین مراکز خدمات سلامت را به شیوه‌ای استاندارد فراهم می‌سازد.

 

8. توسعه (extension)

سلامت الکترونیک فرصت مراقبت‌های بهداشتی را فراتر از مرزهای محافظه کارانه خود گسترش می‌دهد. سلامت الکترونیک همچنین به مصرف‌کنندگان کمک می‌کند تا بدون زحمت به خدمات سلامت آنلاین از ارائه‌ دهندگان بین‌المللی دست یابند. این امکانات می‌تواند از توصیه‌ها/پیشنهادات ساده گرفته تا واسطه‌ها یا داروها بیشتر باشد.

 

9. اخلاقیات (ethics)

سلامت الکترونیک شامل اشکال جدید تعامل بین بیمار و پزشک است و چالش های جدید اخلاقی مانند فعالیت های پزشکی آنلاین، رضایت بیمار، مسایل حفظ حریم خصوصی و امنیت را مطرح می کند. لذا در بحث سلامت الکترونیک باید مسائلی همچون حمایت از مصونیت بیمار و محرمانه بودن اطلاعات وی در نظر گرفته شود.

 

10. برابری(equity)

عدالت یکی از وعده‌های سلامت الکترونیک است. به عبارتی سلامت الکترونیک باید به بهبود دسترسی تمامی افراد، ، بدون در نظر گرفتن محل زندگی، وضعیت اقتصادی یا اجتماعی آن‌ها کمک می‌کند. با این وجود این خطر وجود دارد که سلامت الکترونیک خود به عنوان عامل افزایش شکاف طبقاتی تبدیل شود. زیرا افرادی پول، مهارت و دسترسی به اینترنت و رایانه ندارند، از پیشرفت‌ها فناوری اطلاعات کمترین بهره را می‌برند. مگر اینکه سیاستگذاران دسترسی را برای همه ایجاد کنند.

 

سیستم های کلیدی

سلامت الکترونیک شامل سیستم‌های کلیدی است که هر یک بر جنبه‌های خاصی از مراقبت و مدیریت سلامت تمرکز دارند. در ادامه به 3 مورد از این سیستم‌ها پرداخته خواهد شد:

1. سیستم‌های پرونده الکترونیک سلامت (EHR)

سیستم‌های پرونده الکترونیک سلامت (Electronic Health Records) اطلاعات بهداشتی بیماران را به‌صورت دیجیتال ذخیره می‌کنند. این سیستم‌ها شامل داده‌های پزشکی، تاریخچه درمان، نتایج آزمایشات، و اطلاعات دارویی هستند که به پزشکان و کادر درمانی این امکان را می‌دهند تا به سرعت به اطلاعات به‌روز بیماران دسترسی پیدا کنند. EHR‌ها به بهبود هماهنگی بین تیم‌های درمانی، کاهش خطاهای پزشکی، و ارتقاء کیفیت مراقبت‌های بهداشتی کمک می‌کنند.

 

2. پزشکی از راه دور (Telemedicine)

Telemedicine به استفاده از فناوری‌های دیجیتال برای ارائه خدمات پزشکی از راه دور اطلاق می‌شود. این فناوری شامل ویدیو کنفرانس‌ها، مشاوره‌های آنلاین، و تبادل اطلاعات پزشکی از راه دور است. تله‌مدیسین به کاهش نیاز به سفرهای غیرضروری به مراکز درمانی کمک می‌کند.

 

3. اپلیکیشن‌های سلامت موبایل (mHealth)

اپلیکیشن‌های سلامت موبایل ابزارهای دیجیتالی هستند که بر روی گوشی‌های هوشمند و تبلت‌ها نصب می‌شوند و به کاربران امکان می‌دهند تا به راحتی وضعیت سلامت خود را پایش کنند. این اپلیکیشن‌ها می‌توانند شامل ابزارهایی برای پایش فعالیت بدنی، یادآوری مصرف دارو، نظارت بر تغذیه، و مدیریت بیماری‌های مزمن باشند. mHealth به بیماران کمک می‌کند تا به‌طور مستقل سلامت خود را مدیریت کرده و اطلاعات مهمی را با ارائه‌دهندگان خدمات بهداشتی به اشتراک بگذارند.

 

چالش‌های سلامت الکترونیک

سلامت الکترونیک اگرچه توانسته است تحولی شگرف را در ارائه خدمات پزشکی و بهداشتی ایجاد کند، با این حال، با در این مسیر با چالش‌هایی مواجه است که در ادامه به برخی از آنها اشاره خواهد شد:

1.حفظ حریم خصوصی و امنیت اطلاعات:

یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها در سلامت الکترونیک، حفظ حریم خصوصی و امنیت اطلاعات بیماران است. با افزایش استفاده از سیستم‌های الکترونیکی، خطرات مربوط به نشت اطلاعات و حملات سایبری نیز افزایش می‌یابد، که این امر ممکن است اعتماد بیماران را به سیستم‌های الکترونیکی به خطر بیندازند.

 

2. نیاز به زیرساخت‌های فناوری قوی:

برای پیاده‌سازی موثر سلامت الکترونیک، نیاز به زیرساخت‌های فناوری پیشرفته، مانند اینترنت پرسرعت، سیستم‌های سرور قوی، و نرم‌افزارهای مناسب است. این درحالی است که بسیاری از کشورها، به ویژه کشورهای در حال توسعه، با کمبود زیرساخت‌های فناوری مواجه هستند. این کمبودها می‌تواند مانع از اجرای کامل سیستم‌های سلامت الکترونیک شود.

 

3.چالش‌های قانونی و نظارتی:

نبود قوانین و مقررات مناسب برای استفاده از فناوری‌های سلامت الکترونیک می‌تواند مانع از توسعه این حوزه شود. تدوین و اجرای قوانین مناسب برای حفاظت از اطلاعات و تنظیم‌گری خدمات الکترونیکی ضروری است.

 

4. تعامل‌پذیری و یکپارچگی سیستم‌ها:

سلامت الکترونیک نیازمند سیستم‌های یکپارچه و تعامل‌پذیر است. اما پیاده‌سازی این سیستم‌ها، بسیار پیچیده و نیارمند سرمایه‌گذاری‌های قابل توجه است.

5.مقاومت در برابر پذیرش فناوری‎های جدید:

پذیرش و استفاده از فناوری‌های جدید توسط کارکنان بهداشتی و بیماران نیازمند آموزش و تغییر فرهنگ سازمانی است. این فرآیند ممکن است زمان‌بر و پرهزینه باشد.

 

6. نابرابری در دسترسی به فناوری‌ها:

همه افراد به طور مساوی به فناوری‌ها و اینترنت دسترسی ندارند، که ممکن است موجب نابرابری در دسترسی به خدمات الکترونیک سلامت شود.

 

 

 

جمع‌بندی

سلامت الکترونیک با بهره‌گیری از فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات، تحولی بزرگ در ارائه خدمات بهداشتی و درمانی ایجاد کرده است. این حوزه با افزایش کارایی، بهبود کیفیت مراقبت، و توانمندسازی بیماران، نقش مهمی در ارتقای سلامت عمومی ایفا می‌کند.

با این حال، سلامت الکترونیک با چالش‌هایی همچون حفظ حریم خصوصی و امنیت اطلاعات، نیاز به زیرساخت‌های فناوری قوی و چالش‌های قانونی و نظارتی مواجه است. بنابراین برای بهره‌برداری کامل از مزایای سلامت الکترونیک، لازم است که این چالش‌ها به‌طور جدی مورد توجه قرار گیرند و راهکارهای مناسبی برای آن‌ها ارائه شود.

درنهایت می‌توان گفت سلامت الکترونیک به سرعت در حال تبدیل شدن به یک جزء اساسی از سیستم‌های بهداشتی در سراسر جهان است و آینده آن، نویدبخش ارائه خدمات بهداشتی کارآمدتر، شخصی‌سازی‌شده‌تر و مبتنی بر داده‌های دقیق‌تر خواهد بود.

 

تهیه و نگارش: بهاره نورمحمدی

لینک کوتاه : https://fesadsetiz.ir/yw4p