هیرکانی زنده می‌ماند؛ پیروزی قضایی برای نجات جنگل‌های باستانی
جنگل‌های هیرکانی که با قدمتی میلیون‌ها ساله در فهرست میراث جهانی یونسکو جای گرفته‌اند به دلیل تنوع زیستی بی‌مانند و نقش حیاتی در حفظ تعادل اکولوژیک منطقه از اهمیتی جهانی برخوردارند با این حال سال‌هاست که این میراث گران‌بها در معرض تهدید زمین‌خواری تغییر کاربری غیرقانونی و تخریب‌های زیست‌محیطی قرار دارد.
به گزارش روابط عمومی قرارگاه ملی مبارزه با مفاسد اقتصادی، دادگستری استان گلستان با تلاشی بی‌وقفه موفق شد ۱۰۰ هکتار از جنگل‌های انبوه هیرکانی در منطقه خان‌ببین را به مالکیت منابع طبیعی بازگرداند که این پیروزی بزرگ نه تنها گامی بلند در حفاظت از یکی از ارزشمندترین زیست‌بوم‌های ایران است بلکه هشداری قاطع به متجاوزان به منابع طبیعی به شمار می‌رود.
حیدر آسیابی رییس کل دادگستری استان اعلام کرد: این زمین‌های جنگلی بخشی از انفال و متعلق به دولت بوده اما به اشتباه سند مالکیت آن به نام نهادی دیگر ثبت شده بود که با پیگیری‌های مستمر کارگروه ویژه مبارزه با زمین‌خواری در دادسرای مرکز استان این خطای بزرگ اصلاح شد و جنگل‌های هیرکانی بار دیگر به دامان منابع طبیعی بازگشتند.
این اقدام که مانع از واگذاری و تخریب احتمالی این زیست‌بوم حساس شد نشان‌دهنده عزم جدی دستگاه قضایی برای صیانت از حقوق عامه است.
آسیابی تاکید کرد: حفاظت از اراضی ملی بخشی از برنامه‌های گسترده قوه قضاییه برای جلوگیری از تعرض به منابع طبیعی است برنامه‌ای که از چند سال پیش با تشکیل کارگروهی ویژه در گلستان آغاز شده و ثمرات ارزشمندی به همراه داشته است.
چرا هیرکانی در خطر است؟
جنگل‌های هیرکانی به عنوان ریه‌های سبز شمال ایران نقشی بی‌بدیل در تنظیم اقلیم جذب دی‌اکسید کربن و حفظ منابع آب و خاک ایفا می‌کنند.
این جنگل‌ها زیستگاه گونه‌های نادر گیاهی و جانوری از جمله پلنگ ایرانی و خرس قهوه‌ای هستند و تخریب آن‌ها می‌تواند پیامدهای جبران‌ناپذیری برای اکوسیستم منطقه و حتی جهان به دنبال داشته باشد با این حال عواملی چون سودجویی اقتصادی و افزایش ارزش زمین در مناطق شمالی زمینه‌ساز زمین‌خواری و تصرف غیرقانونی این اراضی شده است.
ضعف نظارت و کمبود منابع برای پایش مستمر جنگل‌ها فرصت را برای متخلفان فراهم کرده و اشتباهات در ثبت اسناد مالکیت نیز بر پیچیدگی این چالش افزوده است.
افزون بر این فشار برای توسعه ویلاسازی و گردشگری غیراصولی بدون ارزیابی‌های زیست‌محیطی به همراه کمبود آگاهی عمومی از ارزش این جنگل‌ها به تخریب تدریجی هیرکانی دامن زده است.
ضرورت پاسداری از گنجینه‌ای جهانی
جنگل‌های هیرکانی بیش از یک اکوسیستم طبیعی هستند؛ آن‌ها بخشی از هویت تاریخی و فرهنگی ایران و میراثی جهانی برای بشریت به شمار می‌روند.
این جنگل‌ها با قدمتی که به دوران پیش از یخبندان بازمی‌گردد داستان میلیون‌ها سال حیات زمین را روایت می‌کنند و به عنوان یکی از معدود جنگل‌های بازمانده از دوران باستان جایگاه ویژه‌ای در مطالعات علمی و زیست‌محیطی دارند.
هیرکانی زیستگاه بیش از سه هزار گونه گیاهی و جانوری است که بسیاری از آن‌ها در هیچ نقطه دیگری از جهان یافت نمی‌شوند. از پلنگ ایرانی گرفته تا گونه‌های نادر گیاهی این جنگل‌ها گنجینه‌ای از تنوع زیستی هستند که حفظ آن‌ها نه تنها برای ایران بلکه برای کل جهان ضروری است.
این جنگل‌ها نقش کلیدی در تنظیم چرخه آب منطقه دارند و با جذب دی‌اکسید کربن به کاهش اثرات تغییرات اقلیمی کمک می‌کنند. تخریب هیرکانی می‌تواند به کاهش منابع آب فرسایش خاک و حتی تشدید بلایای طبیعی مانند سیل منجر شود که پیامدهای آن زندگی میلیون‌ها نفر را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
افزون بر این هیرکانی از منظر فرهنگی و گردشگری نیز ارزشی بی‌مانند دارد و به عنوان مقصدی برای پژوهشگران و دوستداران طبیعت جاذبه‌ای جهانی به شمار می‌رود که حفاظت از این جنگل‌ها وظیفه‌ای ملی و بین‌المللی است که به تعهد جمعی برای انتقال این میراث به نسل‌های آینده نیاز دارد.
راهکارهایی برای آینده‌ای سبز
برای حراست از جنگل‌های هیرکانی می‌توان راهکارهایی کارآمد به کار بست. بهره‌گیری از فناوری‌های نوین مانند تصاویر ماهواره‌ای و پهپادها برای نظارت مستمر بر جنگل‌ها می‌تواند تخلفات را به سرعت شناسایی کند.
همچنین اصلاح نظام ثبت اسناد و جلوگیری از صدور اسناد مالکیت نادرست گامی اساسی در پیشگیری از زمین‌خواری است.
تشدید مجازات برای متجاوزان به منابع طبیعی و اعمال جریمه‌های سنگین هم می‌تواند بازدارندگی لازم را ایجاد کند و در کنار آن، آموزش و فرهنگ‌سازی در میان جوامع محلی و گردشگران نیز نقش مهمی در افزایش آگاهی از ارزش این جنگل‌ها دارد.
توسعه گردشگری پایدار مانند اکوتوریسم به جای پروژه‌های غیراصولی دیگر راهکاری است که می‌تواند به حفظ اکوسیستم کمک کند.
در کنار آن، تقویت همکاری بین دستگاه قضایی سازمان منابع طبیعی و نهادهای محلی و تخصیص بودجه کافی برای حفاظت و احیای جنگل‌ها نیز از دیگر اقدامات ضروری است.
علاوه بر آن، ایجاد مناطق حفاظت‌شده گسترده‌تر و تعیین حریم‌های مشخص برای جلوگیری از ساخت‌وساز غیرمجاز می‌تواند آینده‌ای امن برای هیرکانی رقم بزند.
پیامی برای آینده
بازپس‌گیری ۱۰۰ هکتار از جنگل‌های هیرکانی در خان‌ببین نه تنها یک دستاورد قضایی بلکه پیامی روشن به متخلفان است که منابع طبیعی ایران خط قرمز دستگاه قضایی است.
این اقدام که با همکاری شورای حفظ حقوق بیت‌المال و کارگروه مبارزه با زمین‌خواری به سرانجام رسید الگویی برای سایر مناطق کشور است.
حفاظت از هیرکانی گامی در راستای توسعه پایدار و تعهدی به حفظ میراث طبیعی ایران برای نسل‌های آینده است و دستگاه قضایی با تداوم این تلاش‌ها می‌تواند نقشی پیشرو در پاسداری از محیط‌زیست ایفا کند و آینده‌ای سبز را برای ایران رقم بزند.
