سلامت الکترونیک در ژاپن و درس‌آموخته‌ها برای ایران
به گزارش روابط عمومی قرارگاه ملی مبارزه با مفاسد اقتصادی، در دهه‌های اخیر، توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) زمینه‌ساز تحولات بنیادین در نظام‌های سلامت کشورهای پیشرفته شده است. در این میان، ژاپن به‌عنوان کشوری با جمعیت سالمند، نظام سلامت پیشرفته و اقتصاد فناورمحور، یکی از نمونه‌های موفق در پیاده‌سازی سلامت الکترونیک به شمار می‌رود. این یادداشت تحلیلی با هدف بررسی چارچوب‌ها، روندها، چالش‌ها و فرصت‌های سلامت الکترونیک در ژاپن تدوین شده و تلاش دارد از خلال آن، نقاط مقایسه‌ای با وضعیت ایران و درس‌آموخته‌هایی برای توسعه ملی ارائه دهد.
سلامت الکترونیک در ژاپن در قالب یک استراتژی ملی با محوریت “جامعه هوشمند سلامت‌محور” (SmartHealthcare Society) طراحی شده است. این چارچوب شامل محورهایی چون:
- ایجاد پرونده الکترونیک سلامت (EHR)
- تبادل داده‌ها میان مراکز درمانی
- مشارکت بخش خصوصی در توسعه فناوری‌ها
- استفاده از هوش مصنوعی و اینترنت اشیاء (IoT)
- مدیریت سلامت سالمندان با تکیه بر فناوری
زیرساخت این چارچوب توسط دولت تأمین و رگولاتوری آن نیز با همکاری وزارت بهداشت، کار و رفاه اجتماعی ژاپن صورت می‌گیرد
ژاپن در اوایل دهه ۲۰۰۰ گام‌های اولیه را برای دیجیتالی‌سازی داده‌های سلامت برداشت. نقاط کلیدی این فرآیند به شرح زیر است
- مرحله اول (2001-2010): راه‌اندازی پایلوت‌های EHR و استانداردسازی اطلاعات سلامت
- مرحله دوم (2011-2020): توسعه تبادل داده بین بیمارستان‌ها و کلینیک‌ها؛ شکل‌گیری شبکه‌های منطقه‌ای سلامت
- مرحله سوم (2020 به بعد): تمرکز بر سلامت هوشمند، یکپارچگی سامانه‌ها، و استفاده از هوش مصنوعی در تشخیص و پیش‌بینی بیماری‌ها
اگرچه ژاپن پیشرفت زیادی داشته، اما چالش‌هایی نظیر
- مقاومت فرهنگی برخی پزشکان
- پیچیدگی هماهنگی بین نهادهای محلی و ملی
امنیت داده و حفظ حریم خصوصی جزو موانع کلیدی تلقی می‌شوند
بخش خصوصی در ژاپن عمدتاً نقش تسهیل‌گر و نوآور دارد. شرکت‌هایی مانند Fujitsu، NEC، Hitachi و SoftBank در توسعه نرم‌افزارهای سلامت، تجهیزات پوشیدنی هوشمند، و راهکارهای مبتنی بر هوش مصنوعی پیشرو هستند
ویژگی‌های کلیدی الگوی ژاپنی
- مشارکت فعال شرکت‌های فناوری در کنار مراکز درمانی
- حمایت دولت از R&D در حوزه سلامت دیجیتال
- شکل‌گیری استارتاپ‌های حوزه پزشکی از طریق شتاب‌دهنده‌ها
در ایران، علی‌رغم اقدامات خوبی مانند پروژه سیب و سامانه‌های HIS، هنوز ضعف‌هایی در تعامل‌پذیری سامانه‌ها، مشارکت بخش خصوصی و تدوین استراتژی جامع دیده می‌شود
تجربه ژاپن در سلامت الکترونیک، نمونه‌ای موفق از تعامل سیاست‌گذاری کلان، فناوری پیشرفته و مشارکت چندبخشی است. ایران نیز برای بهره‌گیری از این تجربه، نیازمند گام‌هایی چون:
تدوین استراتژی ملی سلامت دیجیتال با مشارکت ذی‌نفعان
تقویت زیرساخت‌ها و تبادل‌پذیری سامانه‌های سلامت
توانمندسازی بخش خصوصی و تسهیل فضای رقابت نوآورانه
اولویت دادن به امنیت داده و آموزش کاربران
در نهایت، سلامت الکترونیک نه‌تنها ابزاری برای کارآمدی نظام سلامت، بلکه ضرورتی برای مواجهه با چالش‌های آینده نظیر سالمندی جمعیت و بیماری‌های مزمن است
نویسنده: علیرضا رحیمی
