سوخت ارزان روسیه به نفع ایران است؟
محمدعلی خطیبی مدیر اسبق امور بین‌الملل شرکت ملی نفت با اشاره به فرصت ایران برای تجارت نفت و فرآورده‌های نفتی کشورهای همسایه گفت: بعد از فروپاشی شوروی، جمهوری‌های تازه مستقل شده به دلیل عدم دسترسی به آب‌های آزاد، در صادرات نفت خود دچار مشکل شده بودند. مثلا کشور جمهوری آذربایجان بعدها برای حل مشکل خود، خط لوله انتقال نفت باکو-تفلیس-جیحان را ایجاد کرد و همچنین قزاقستان و سایر کشورها نیز به دنبال راهکارهایی بودند.
وی افزود: در این شرایط، ایده‌ای مطرح شد که طبق آن، ایران نفت همسایگان شمالی را دریافت کند و در پالایشگاه‌های شمال کشور به مصرف برساند، سپس از جنوب نفت خود را در اختیار این کشورها قرار دهد یا اینکه خودش صادر کند و پولش را به آنها برگرداند.
دو مزیت سوآپ نفت کشورهای همسایه از مسیر ایران
خطیبی تاکید کرد: خط لوله نکا به ری بر اساس همین ایده احداث شد و اتفاقا در برهه‌هایی مورداستفاده قرار گرفت، بدین صورت که ما نفت همسایگان شمالی را دریافت کرده و در پالایشگاه‌های تهران و تبریز به مصرف می‌رساندیم و سپس از جنوب، نفت خودمان را به مقدار بیشتری صادر می‌کردیم و پولش را با این کشورها تسویه می‌کردیم.
مدیر اسبق امور بین‌الملل شرکت ملی نفت گفت: در اینگونه طرح‌ها باید حواسمان باشد که اگر نفت خودمان را از جنوب به کشور همسایه بدهیم و به اصطلاح سوآپ کنیم، این کشور با نفت ایران، بازار صادراتی خودمان را تصاحب نکند و رقیب ما نشود.
وی عنوان کرد: بعد از مدتی از سوآپ نفت، اجرای این ایده متوقف شد که به اعتقاد بنده دلیل اصلی این بود که ما کشورهای همسایه را در خط لوله احداث شده برای سوآپ، سهیم و ذی‌نفع نکرده بودیم و همه سرمایه‌گذاری برای احداث خط لوله را خودمان انجام داده بودیم.
خطیبی اظهار کرد: سوآپ نفت از دو جهت برای ما سودآور بود، اولا یک «سوآپ فی» یا هزینه سوآپ به ما پرداخت می‌شد و ثانیا هزینه ایران برای انتقال نفت از جنوب برای تامین پالایشگاه‌های شمالی را کاهش می‌داد.
طرح خط لوله نکا-جاسک در حوزه جذب سرمایه متوقف ماند
مدیر اسبق امور بین‌الملل شرکت ملی نفت گفت: در نتیجه این امکان وجود دارد که ما نفت روسیه را از شمال با قیمت تخفیفی خریداری کنیم و در عوض، صادرات نفت خودمان را افزایش دهیم، البته این ایده زمانی اجرایی است که ما تحریم نباشیم و بتوانیم آزادانه بازاریابی کرده و نفت صادر کنیم
وی ادامه داد: اما ایده دیگر این است که ما نفت روسیه و مابقی همسایگان شمالی را به جنوب ایران ترانزیت کنیم. زمانی طرح خط لوله نکا به جاسک مطرح بود ولی در حوزه جذب سرمایه‌گذاری برای احداث به مشکل خورد و متوقف شد. ترانزیت نفت همسایگان شمالی دیگر وابسته به تحریم بودن یا نبودن ایران نیست
خطیبی افزود: در زمان تحریم‌های سال ۹۰-۹۱ مطرح شده بود که ما خط لوله نکا به ری را به صورت برعکس مورداستفاده قرار دهیم. بدین ترتیب می‌توانستیم نفت ایران را از طریق دریای خزر و سپس کشورهای حوزه خزر صادر کنیم. آن زمان این امکان وجود داشت که نفت ایران با همکاری روسیه صادر شود ولی الان خود روسیه هم دچار تحریم شده و در نتیجه این ایده چندان عملی نیست.
فرصت تجارت ایران با سوخت ارزان روسیه
مدیر اسبق امور بین‌الملل شرکت ملی نفت گفت: در تحریم‌های دوره اول و دوم ما در صادرات فرآورده مشکل خاصی نداشتیم و به راحتی صادرات انجام شده و ارز حاصل وصول می‌شد. این موضوع به دلیل تفاوت در بازار فرآورده و بازار نفت است که امکان تحریم‌پذیری فرآورده را به شدت کاهش داده است.
وی گفت: با وقوع جنگ اوکراین خرید فرآورده روسیه از فوریه سال ۲۰۲۳ توسط اروپا ممنوع می‌شود و همین الان هم روند واردات از روسیه نزولی است. در نتیجه فرآورده‌های روسیه روی دستش باد کرده است که ما می‌توانیم با قیمت ارزان‌تر و به صورت تخفیفی از این کشور خریداری کنیم.
خطیبی تاکید کرد: در حال حاضر روسیه برای تسهیل در صادرات نفت و فرآورده خود تخفیف‌های خوبی می‌دهد و ما هم باید از این فرصت استفاده کنیم. البته بنده تاکید می‌کنم که قیمت فرآورده خریداری شده از روسیه باید تخفیفی باشد تا برای ایران صرفه اقتصادی داشته باشد.
مدیر اسبق امور بین‌الملل شرکت ملی نفت گفت: با خرید فرآورده روسیه می‌توانیم نیاز استان‌های شمالی را تامین کنیم و بدین صورت هزینه ترانزیت سوخت از جنوب به شمال کاهش می‌یابد. از طرفی ظرفیت مازادی ایجاد می‌شود که ایران فرآورده خودش را با قیمت بالاتر بفروشد و همچنین شبکه تراستی برای وصول ارز حاصل از صادرات را احیا کند.
