قاچاق سوخت، تهدید جدی برای تأمین سوخت نیروگاه‌ها و امنیت انرژی کشور
به گزارش روابط عمومی قرارگاه ملی مبارزه با مفاسد اقتصادی، در شرایطی که کشور با بحران‌های انرژی مواجه است، قاچاق گسترده و سازمان‌یافته سوخت به یکی از تهدیدهای جدی برای تأمین سوخت نیروگاه‌ها و استمرار فعالیت آن‌ها تبدیل شده است.
بر اساس گزارش‌ها، روزانه حدود ۱۰ میلیون لیتر بنزین و ۸ میلیون لیتر گازوئیل از کشور قاچاق می‌شود؛ رقمی که زیانی حدود ۷ میلیارد دلار به اقتصاد کشور تحمیل می‌کند. این حجم از قاچاق فشار زیادی بر منابع سوخت وارد کرده و با کاهش ذخایر نیروگاهی، خاموشی‌های برنامه‌ریزی‌شده در نقاط مختلف کشور را به همراه داشته است.
کمبود سوخت، تعطیلی نیروگاه‌ها و خاموشی‌ها
در زمستان ۱۴۰۳، کاهش ذخایر گازوئیل در نیروگاه‌ها منجر به تعطیلی موقت برخی واحدها شد. ذخیره سوخت نیروگاهی به ۳۰ درصد کاهش یافت که نسبت به سال قبل، افتی ۷۰ درصدی را نشان می‌دهد. این وضعیت، ناترازی انرژی را تشدید کرده و صنایع مختلف را با چالش جدی روبه‌رو کرده است.
طبق اعلام وزیر نیرو، کشور در تابستان پیش‌رو با تقاضای برق ۸۵ هزار مگاواتی و ظرفیت تولید ۶۵ هزار مگاواتی، با کمبود بیش از ۲۰ هزار مگاوات روبه‌رو خواهد شد.
ریشه‌های اصلی قاچاق سوخت
محمود خاقانی، کارشناس حوزه انرژی، با اشاره به اختلاف قیمت شدید سوخت میان ایران و کشورهای همسایه، این موضوع را مهم‌ترین عامل قاچاق دانست. به گفته وی، قیمت گازوئیل در افغانستان تا ۱۷۰ برابر بیشتر از ایران است. همچنین ضعف نظارت در توزیع سوخت و سوء‌استفاده از سهمیه‌های یارانه‌ای از دیگر دلایل گسترش قاچاق سوخت عنوان شده‌اند.
برخی افراد با ثبت‌نام صوری به‌عنوان مالک ماشین‌آلات سنگین یا کشاورز، سهمیه‌های کلان سوخت دریافت کرده و آن را در بازار آزاد می‌فروشند. به عنوان نمونه، یک کامیون با سهمیه روزانه ۴۰۰ لیتر می‌تواند ماهانه تا ۱۲۰ میلیون تومان درآمد غیرقانونی کسب کند.
موضع مسئولان و آمارها
محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس، با تأکید بر سازمان‌یافته بودن قاچاق سوخت، اعلام کرد که روزانه بین ۲۵ تا ۳۰ میلیون لیتر فرآورده از کشور قاچاق می‌شود. همچنین، بر اساس آمار ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، در هشت‌ماهه نخست سال جاری بیش از ۴۰ هزار پرونده قاچاق سوخت به ارزش ۲۷۱ هزار میلیارد ریال ثبت شده است.
راهکارها و چشم‌انداز آینده
-
اصلاح نظام یارانه‌ای سوخت
کاهش شکاف قیمتی سوخت میان داخل و خارج از کشور می‌تواند انگیزه قاچاق را از بین ببرد. البته این اقدام باید با توزیع هدفمند یارانه‌ها همراه باشد تا فشار اقتصادی به اقشار ضعیف وارد نشود. -
تقویت نظارت و کنترل هوشمند
استفاده از سامانه‌های هوشمند برای رصد مصرف و توزیع سوخت، یکی از گام‌های کلیدی در کنترل قاچاق است. ارتقای سامانه هوشمند سوخت و تخصیص سوخت بر اساس پیمایش، از اقدامات مهم در این حوزه است. -
توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر
با افزایش سهم انرژی‌های پاک، وابستگی به سوخت‌های فسیلی کاهش یافته و پایداری شبکه انرژی تقویت می‌شود.
نتیجه‌گیری:
قاچاق سوخت تنها یک چالش اقتصادی نیست، بلکه تهدیدی جدی برای امنیت انرژی، عملکرد نیروگاه‌ها و پایداری صنعت کشور به شمار می‌رود. مقابله هوشمندانه، هدفمند و بلندمدت با این پدیده، نیازمند عزم جدی در اصلاح سیاست‌ها، تقویت نظارت و بازنگری در نظام یارانه‌ای است.
