مقایسه عملکرد ایران خودرو از مدیریت دولتی تا خصوصی

به گزارش روابط عمومی قرارگاه ملی مبارزه با مفاسد اقتصادی،اخبار اخیر ایران‌خودرو که در بعضی رسانه ها منتشر شده به ظاهر پر از اعداد هشداردهنده است: از زیان خالص میلیاردی تا هزینه‌های اداری در حال رشد. بسیاری از رسانه‌ها از ناکارآمدی مدیریتی و شکست خصوصی‌سازی سخن می‌گویند.

اما مرور دقیق صورت‌های مالی شش‌ماهه نخست ۱۴۰۴، و تحلیل دلاری عملکرد و در نظر گرفتن شرایط محیطی نشان می‌دهد واقعیت، پیچیده‌تر از آن است که در تیترها بازتاب یافته است. در بررسی تحلیلی زیر که بر اساس اصول اقتصادی بررسی شده بسیاری از زوایای پنهان اشکال در سیاست قیمت گذاری دستوری قابل بررسی و هشداری است به سیاست گذار تا بتواند رویه سیاست گذاری خود را تغییر دهد.

 عملکرد کل شرکت (میلیون ریال / میلیون دلار)

شاخص	۱۴۰۳ (میلیون ریال)	۱۴۰۴ (میلیون ریال)	تغییر ریالی (%)	۱۴۰۳ (میلیون دلار)	۱۴۰۴ (میلیون دلار)	تغییر دلاری (%)
درآمد عملیاتی	۱,۳۹۴,۰۰۲	۲,۱۲۱,۲۴۰	+۵۲	۲,۳۲۳	۲,۳۰۶	–۰.۷
بهای تمام شده	۱,۴۱۵,۱۵۹	۲,۱۰۹,۰۷۳	+۴۹	۲,۳۵۹	۲,۲۹۲	–۲.۸
زیان خالص	۱۱۴,۸۴۸	۱۳۵,۸۱۸	+۱۸	۱۹۱	۱۴۸	–۲۳
هزینه‌های فروش و اداری	۶۷,۱۷۹	۱۱۳,۷۲۹	+۶۹	۱۱۲	۱۲۴	+۱۰
هزینه مالی	۴۹,۵۸۵	۵۰,۶۹۰	+۲	۸۳	۵۵	–۳۳
سایر درآمدها	۱۴,۲۷۴	۲۰,۹۶۰	+۴۷	۲۴	۲۳	–۴
سایر هزینه‌ها	۳۶,۸۲۸	۲۷,۸۵۵	–۲۴	۶۱	۳۰	–۵۱

 

برداشت:

:  ظاهر، زیان ریالی افزایش یافته، اما در مقیاس دلاری با احتساب دلار میانگین شش ماهه اول 1403 که 60 هزار تومان بود و دلار میانگین 6 ماهه اول 1404 که 92 هزار تومان بود، شاخص‌ها کنترل یا حتی بهبود یافته‌اند.
یعنی رشد زیان، بیشتر ناشی از تورم و جهش نرخ ارز است، و البته سرکوب قیمت خودروساز و نه ضعف مدیریتی.

 سبد محصولات تولید داخل – نرخ دلاری هر خودرو

خودرو	تعداد فروش ۱۴۰۳	نرخ هر دستگاه ریالی ۱۴۰۳	نرخ دلاری ۱۴۰۳ (۶۰۰,۰۰۰ ریال)	تعداد فروش ۱۴۰۴	نرخ هر دستگاه ریالی ۱۴۰۴	نرخ دلاری ۱۴۰۴ (۹۲۰,۰۰۰ ریال)	تغئیر دلاری
پژو	۸۹,۲۹۹	۴,۸۰۱,۰۰۰	۶۳۳۴	۷۵,۹۴۳	۵,۶۴۵,۹۷۰	۶,۱۴۰	3%-
سورن	۴۹,۵۹۴	۳,۶۵۴,۰۰۰	۶,۰۹۰	۷۰,۵۹۳	۵,۳۶۸,۰۲۰	۵,۸۳۰	4%-
دنا	۳۶,۱۷۶	۵,۳۳۹,۰۰۰	۸,۹۰۶	۴۱,۳۲۹	۷,۰۷۹,۲۹۰	۷,۶۹۵	13%-
رانا	۷,۶۵۳	۲,۹۱۱,۰۰۰	۴,۸۵۲	۶,۲۸۴	۵,۲۳۷,۸۲۴	۵,۶۹۳	17%+
تارا	۳۲,۸۷۰	۵,۰۶۱,۰۰۰	۸,۴۳۵	۳۹,۳۴۸	۷,۱۶۳,۶۲۳	۷,۷۸۷	7.6%-

 

میانگین دلاری سبد فروش از ۶,۹۲۳ دلار در سال ۱۴۰۳ به ۶,۳۶۹ دلار در سال ۱۴۰۴ کاهش یافته است؛ یعنی افتی حدود ۸ درصدی.
به زبان ساده، خودروهایی که ایران‌خودرو تولید می‌کند بر حسب قیمت بازار جهانی ارزان‌تر فروخته شده‌اند، در حالی که هزینه‌ها دلاری افزایش یافته است.
و اگر ایران‌خودرو محصولات خود را با همان نرخ دلاری سال ۱۴۰۳ می‌فروخت، زیان دلاری آن 6.7 درصد کمتر می‌شد.  و زیان دلاری خالص به 45 میلیون دلار کاهش پیدا می کرد.

برای سر به سر شدن، ایران‌خودرو می‌بایست میانگین دلاری هر خودرو حدود 633 دلار بیشتر از نرخ واقعی ۱۴۰۴ تعیین می‌کرد یعنی میانگین حدود 7000 دلار با دلار میانگین 92000 تومان  تا زیان کل 6 ماه صفر شود.

اگر مطابق رویه‌های معمول بنگاه‌های اقتصاد صنعتی و اصول تجارت عمل می شد و ۱۷ درصد سود برای خودرو ساز در نظر گرفته می‌شد هر خودرو میانگین قیمت کارخانه ای بایستی حدودا ۸۲۰۰ دلار لحاظ می گردید. و این در حالی است که میانگین قیمتی بازار محصولات ایرانخودرو حدودا ۱۰۸۰۰ دلار است.

بنابراین، افزایش زیان ریالی به معنی شکست مدیریتی نیست، بلکه انعکاس فشارهای تورمی و نرخ ارز است.

 اگر ایران‌خودرو در حاشیه بازار می‌فروخت…

در حالی که صورت‌های مالی ۶‌ماهه ۱۴۰۴ از زیان خالص ۱۳۵‌هزار و ۸۱۸ میلیارد ریالی ایران‌خودرو حکایت دارد، تحلیل مقایسه‌ای میان قیمت‌های فروش کارخانه‌ای و قیمت بازار، تصویر متفاوتی از واقعیت اقتصادی این خودروساز ارائه می‌دهد.

بر اساس داده‌های فروش، میانگین قیمت دلاری سبد ایران‌خودرو 6369 دلار است؛ در حالی که میانگین قیمت بازار آزاد برای همین خودروها حداقل حدود 10800 دلار برآورد می‌شود.
اگر سیاست‌گذار اجازه می‌داد این شرکت محصولات خود را با قیمتی  ۷ الی 10 درصد کمتر از بازار آزاد عرضه کند، با احتساب هزینه های مالیات و غیره میانگین قیمت فروش به حدود ۸,۸۳۵ دلار می‌رسید.

این به معنای افزایش 2466 دلار در هر خودرو است؛ یعنی حدود ۲.۷۵ میلیارد ریال.
با توجه به آمار تولید ، مجموعاً حدود 530‌هزار میلیارد ریال (53 همت) به درآمد ایران‌خودرو افزوده می‌شد.

در چنین شرایطی، به جای ثبت زیان ۱۳۵‌هزار میلیارد ریالی، این شرکت می‌توانست به سودی معادل 400‌هزار میلیارد ریال (حدود 576 میلیون دلار) دست یابد — سودی که نه از رانت، بلکه صرفاً از اصلاح قیمت‌گذاری دستوری به دست می‌آمد. و اگر ارکان سیاست گذاری درست عمل می کردند مهمترین موضوع درآمد بیشتر دولت بود، تا بتواند با این در آمد حاصله بخشی از ناترازی های انرژی با سرمایه گذاری در حوزه انرژی پاک جبران کند

  دستاوردها و اصلاحات مدیریتی جدید

در دوره مدیریتی اخیر، چند اقدام بنیادی در مسیر اصلاح ساختار هزینه و ارتقای بهره‌وری انجام شده است:

• کاهش هزینه‌های غیرعملیاتی به ‌طوری که ایران‌خودرو توانست این هزینه‌ها را از ۳ هزار و ۶۸۳ میلیاردتومان در سال گذشته به ۲ هزار و ۷۸۵ میلیاردتومان کاهش دهد
• کاهش تعهدات فروش و جلوگیری از پیش‌فروشی‌های غیرواقعی، تعداد تعهدات تحویل را به ۱۴۰ هزار دستگاه کاهش داده
• افزایش تولید به ۲۶۳ هزار دستگاه؛ بالاترین سطح نیم‌سال اول از ۱۳۹۷ تاکنون
• حذف شرکت‌های کاغذی و هزینه‌ساز در زنجیره تأمین
• ادغام شرکت‌های قطعه‌سازی مشابه برای کاهش سربار
• حرکت به سمت اصول Tier1: حذف واسطه‌ها، ارتقای کیفیت قطعات و کاهش هزینه‌های خدمات پس از فروش
• بهبود بهره‌وری خطوط تولید و کاهش ضایعات

 شرایط محیطی مؤثر بر زیان و هزینه‌ها

افزایش زیان ریالی ایران‌خودرو در شش‌ماهه نخست ۱۴۰۴ را باید در بستر محیطی آن نیز دید:

• ناترازی انرژی و قطعی‌های مکرر برق و گاز در بهار و تابستان ۱۴۰۴ که به افت تولید و افزایش هزینه‌ها انجامید؛
• جنگ ۱۲ روزه منطقه‌ای که زنجیره تأمین قطعات و حمل‌ونقل دریایی را مختل کرد؛
• و شدت گرفتن تحریم‌ها که هزینه واردات قطعات و مواد اولیه را به‌شدت بالا برد.

در چنین شرایطی، حفظ سطح تولید و حتی بهبود شاخص‌های دلاری عملکرد، نشانه‌ای از ثبات مدیریتی و انضباط در ساختار هزینه‌هاست، نه ضعف.

 جمع‌بندی

ایران‌خودرو در نقطه‌ای تاریخی ایستاده است.افزایش زیان ریالی لزوماً نشانه‌ی شکست مدیریت نیست؛بلکه بازتاب شرایط کلان اقتصادی، ناترازی انرژی و ساختار قیمت‌گذاری تحمیلی است.

دستاوردهای مدیریتی اخیر در حذف شرکت‌های هزینه‌ساز، ادغام قطعه‌سازی‌ها و حرکت به سمت استانداردهای Tier1 نشان می‌دهد خصوصی‌سازی مسیر اصلاح واقعی را آغاز کرده است.اگر سیاست‌گذار از قفس قیمت‌گذاری فاصله بگیرد، ایران‌خودرو می‌تواند از زیان انباشته به سود انباشته برسد — و این شاید آغاز بازگشت عقلانیت به صنعت خودرو باشد.