«تبعیض مالیاتی» عامل مهم بالا رفتن انگیزه فرار مودیان

۱۴۰۱-۱۱-۲۰

خواندن این مطلب ۲ دقیقه زمان میبرد

نشست «جایگاه عوامل انسانی و سامانه‌ها در تشخیص فرار مالیاتی» روز یکشنبه ۹ بهمن ماه، با حضور جمعی از اساتید و صاحبنظران و فعالان این حوزه در مرکز آموزش و پژوهش سازمان امور مالیاتی برگزار شد. این نشست، هفتمین نشست تخصصی از نهمین همایش سالانه اقتصاد مقاومتی بود که در تاریخ ۲ اسفند سال جاری با موضوع «نظام مالیاتی؛ عادلانه و هوشمند» برگزار خواهد شد. در این نشست به اهمیت مقابله با فرار مالیاتی و نقش عوامل انسانی و سامانه‌ها در این زمینه پرداخته شد.

«تبعیض مالیاتی» عامل مهم بالا رفتن انگیزه فرار مودیان

محمد نوری مدیر گروه مالیات اندیشکده کانون‌های تفکر ایران (ایتان)، در این نشست گفت: در سال‌های اخیر با وجود اصلاحاتی که در نظام مالیاتی به وجود آمده، عملا شاخص‌های مالیاتی بهبود نیافته و حتی در برخی سال‌ها کاهشی نیز بوده است. به عقیده من ریشه این مسئله در معافیت‌های گسترده و نرخ‌های موثر مالیاتی است.

وی ادامه داد: در کشورهای پیشرفته پرداخت مالیات اصل است و فرار محدود است که با آن مقابله می‌شود. ولی در ایران به دلیل گستردگی معافیت‌ها و نرخ‌گذاری‌ها اصل بر فرار مالیاتی است و عملا کسی مالیات پرداخت نمی‌کند. این مسئله چه در خصوص اشخاص حقوقی و چه در مورد اشخاص حقیقی با درآمدهای بالا حاکم است. یکی از ریشه‌های این مسئله وفور درآمدهای نفتی است که در طول دهه‌های اخیر درآمد دولت را تامین کرده است ولی امروز این روند اساسا قابل تداوم نیست.

مدیر گروه مالیات اندیشکده ایتان افزود: از بعد دیگر باید توجه داشت که سامانه تنها شکل کار است و عمق آن چیز دیگری است که باید به آن توجه شود. به طور خاص در مالیات بر درآمد، باید این نکته مورد توجه قرار بگیرد که فروش هر مودی باید درآمد مودی دیگر باشد. در مالیات بر ارزش افزوده نیز چنین امری صادق است. در دنیا همه تلاش‌ها به این سمت است که احراز و صحت سنجی اظهارنامه‌های مالیاتی به روز و سیستمی باشد. حرکت به سمت مالیات ستانی هوشمند اجتناب ناپذیر است ولی در کشور ما به دلیل شکل قوانینی که تصویب می‌شود و پر از معافیت‌های مختلف است، حتما به تشخیص عامل انسانی نیاز است و نمیتوان اجرای آن را به طور کلی به سامانه‌ها و سیستم‌ها سپرد.

باید به سمت داده محوری و مالیات ستانی مبتنی بر اطلاعات حرکت کنیم

نوری بیان داشت: در فضای کسب و کار فعلی کشور پرداخت مالیات یک استثناء است و یک احساس تبعیض وجود دارد که اجازه پرداخت مالیات عادلانه را به مودیان نمی‌دهد؛ چراکه اگر مالیات قانونی را بپردازد، به دلیل فرار مالیاتی دیگران، از آن‌ها عقب میفتد. به بیان دیگر در تعادل فعلی مودی که فرار مالیاتی کند برنده است و مودی که مالیات می‌پردازد، بازنده است. از طرف دیگر در تعادل فعلی ممیزی که رشوه دریافت کند برنده است و ممیزی که عادلانه برخورد کند بازنده است. این تعادل باید بهم بخورد. در معافیت‌های مالیاتی نیز به همین شکل است و همه در تلاشند برای خود معافیت مالیاتی دریافت کنند.

وی خاطرنشان کرد: این بازی باید تغییر کند و به جای معافیت مالیاتی باید اعتبار مالیاتی در نظر گرفته شود و سقف آن نیز مشخص و معین باشد؛ نه اینکه دولت یا مجلس با یک خط قانون یک حوزه را به کلی معاف از مالیات کند. اگر این تبعیض در تعادل کنونی از بین نرود، سامانه‌های مالیاتی نمیتواند به تنهایی مشکلی از نظام مالیاتی رفع کند. بنابراین ما باید موانع استقرار تعادل جدید را شناسایی و رفع کنیم و این مورد مسائل اجتماعی را نیز شامل می‌شود. امروز ممیز محوری و مالیات ستانی مبتنی بر چانه زنی برای اغلب مودیان یک نعمت است ولی باید به سمت داده محوری و مالیات ستانی مبتنی بر اطلاعات حرکت کنیم.