اروپا نیازمند گاز پوتین!

به گزارش روابط عمومی قرارگاه ملی مبارزه با مفاسد اقتصادی، با کاهش دما و رقابت شدید آسیا برای تأمین منابع، قیمت لحظه‌ای گاز در مرکز تجارت گاز اروپا در ۱۰ فوریه به ۳۸ یورو (۶۱ دلار) به‌ازای هر مگاوات ساعت (MWh) رسید؛ این بالاترین سطح در دو سال اخیر بود.

سپس، دو روز بعد، دونالد ترامپ اعلام کرد که مذاکرات برای پایان جنگ روسیه در اوکراین “بلافاصله” آغاز خواهد شد. شش روز پس از آن، آمریکا با روسیه در عربستان سعودی مذاکراتی انجام داد؛ بنابراین، جای تعجب نیست که برخی مقامات اروپایی به گاز روسیه چشم دوخته‌اند.

اثرات اقتصادی بازگشت احتمالی گاز روسیه

کاهش هزینه‌های انرژی ممکن است صنعت اروپا را احیا کند و خانوارها را آرام سازد. جاری استن از بانک گلدمن ساکس پیش‌بینی می‌کند که پایان جنگ می‌تواند منجر به افزایش ۰.۵٪ در تولید ناخالص داخلی اروپا شود که بیشتر آن ناشی از گاز ارزان‌تر خواهد بود.

به عقیده برخی، جریان مجدد گاز همچنین می‌تواند ولادیمیر پوتین را تشویق کند تا یک توافق صلح امضا کرده و به آن پایبند بماند. مجارستان و اسلواکی در حال تبلیغ این موضوع هستند.

مواضع کشورهای کلیدی اروپایی

در مصاحبه‌ای با اکونومیست، فریدریش مرتس، که احتمالاً به‌زودی صدراعظم آلمان خواهد شد، گفت که “فعلاً بازگشتی به گاز روسیه وجود نخواهد داشت”، اما این احتمال را به‌طور کامل رد نکرد.
موضع کمیسیون اروپا این است که “هیچ ارتباطی” بین ازسرگیری جریان گاز روسیه و مذاکرات صلح اوکراین وجود ندارد. درواقع هدف اعلام شده آن ها این است که تا سال ۲۰۲۷ واردات گاز یا نفت روسیه را به صفر برسانند.

وابستگی کاهش‌یافته اروپا به گاز روسیه

در سال ۲۰۲۱، ۴۵٪ از گاز اروپا از روسیه تأمین می‌شد. اکنون این رقم تنها ۱۰٪ است. بیشتر خرید گاز در سال ۲۰۲۲ متوقف شد، زمانی که روسیه خط لوله نورد استریم ۱ را تعطیل کرد. خط لوله دیگری که از اوکراین عبور می‌کرد نیز از اول ژانویه امسال متوقف شده است.

در همین حال، روسیه نمی‌تواند بیشتر عرضه خود را به‌جای دیگری هدایت کند، چرا که هزینه مالی سنگینی دارد. در سال ۲۰۲۲، فروش گاز ۱۳٪ از بودجه فدرال روسیه را تأمین می‌کرد، اما اکنون این رقم تنها ۸.۹٪ است.
>در سال ۲۰۲۳، گازپروم، غول گاز دولتی روسیه، اولین ضرر خود از سال ۱۹۹۹ را ثبت کرد.

فشار بر ذخایر گازی اروپا

کاهش شدید ذخایر و الزامات قانونی

در حالت عادی، اتحادیه اروپا سالانه ۳۲۰ میلیارد مترمکعب گاز مصرف می‌کند. ظرفیت ذخیره‌سازی آن‌ها حدود ۱۱۵ میلیارد مترمکعب است که معادل یک‌سوم مصرف سالانه است. این ذخایر در آغاز زمستان تقریباً پر بودند، اما اکنون تنها ۴۴٪ پر هستند؛ درحالی‌که این رقم در زمان مشابه سال گذشته ۶۶٪ بود.

تحلیلگران پیش‌بینی می‌کنند که این مقدار تا پایان زمستان به بالای ۲۰٪ کاهش یابد. این امر مصرف‌کنندگان عمده مانند تولیدکنندگان را مجبور به کاهش فعالیت می‌کند. تولید صنعتی در سراسر اتحادیه اروپا، که پیش‌تر نیز ضعیف بود، قطعاً بیشتر کاهش خواهد یافت.

طبق قوانین اتحادیه اروپا، ذخایر گاز باید تا اول نوامبر به ۹۰٪ برسد. این ذخایر معمولاً از آوریل تا اکتبر پر می‌شوند.

رقابت با آسیا و کمبود عرضه

اروپا امسال ناگزیر است بیش از حد معمول گاز خریداری کند؛ درست زمانی که کشورهای آسیایی نیز برای پرکردن ذخایر خود عجله دارند. عرضه اضافی چندانی وجود ندارد. انتظار می‌رود موجی از گاز طبیعی مایع‌شده (LNG) از آمریکا و قطر وارد شود، اما بیشتر آن سال آینده خواهد رسید.

این شرایط باعث افزایش قیمت انرژی و غیراقتصادی شدن ذخیره‌سازی گاز می‌شود.

موقعیت کشورهای وابسته به گاز روسیه

مجارستان و اسلواکی هنوز گاز خط لوله‌ای روسیه را از طریق ترکیه دریافت می‌کنند. این کشورها و برخی دیگر، از جمله اتریش، احتمالاً از گاز طبیعی مایع‌شده روسیه که از شمال اروپا عبور می‌کند نیز استقبال خواهند کرد. اما اکنون هزینه بیشتری می‌پردازند و تأمین آن نیز کمتر شده است.

ازسرگیری جریان گاز از طریق اوکراین به آن‌ها کمک خواهد کرد.

تأثیرات احتمالی بازگشت گاز اوکراینی

این اقدام همچنین احتمالاً رقابت بر سر منابع را کاهش داده و قیمت‌ها را در سراسر اروپا پایین می‌آورد. از زمانی که ترامپ درباره مذاکره جهت صلح صحبت کرد، قیمت‌ها در مرکز تجارت گاز اروپا ۹٪ کاهش یافته‌اند.

آن-سوفی کوربو از دانشگاه کلمبیا می‌گوید بازگرداندن ۱.۵ میلیارد مترمکعب گاز از خط لوله اوکراین می‌تواند قیمت‌ها را تا یک‌سوم از اوج اخیر کاهش دهد.

راهکارهای جایگزین و چشم‌انداز صلح

اوکراین مصمم است توافق خود با روسیه را تمدید نکند، اما گزینه‌های جایگزین در دست بررسی است. شرکت ملی گاز اسلواکی در حال تأسیس یک شرکت تابعه در اوکراین و درخواست مجوز حمل‌ونقل است. در توافقی مبادله‌ای، ممکن است گاز روسیه با برچسب آذربایجانی به اروپا وارد شود.

گزینه نهایی: بازگشایی نورد استریم؟

یک گزینه افراطی‌تر ازسرگیری فروش گاز از طریق خط لوله نورد استریم ۱ است که ظرفیت انتقال سالانه ۵۵ میلیارد مترمکعب دارد. حتی نورد استریم ۲ نیز، که هرگز عملیاتی نشد، ممکن است در صورت صلح احیا شود.

سه تا از چهار خط لوله نورد استریم آسیب دیده‌اند و برای تعمیر آن‌ها صدها میلیون دلار نیاز است.

منافع آمریکا، انگیزه‌های ترامپ

ازیک‌طرف، کاهش قیمت جهانی گاز ممکن است پروژه‌های حفاری آمریکا را غیراقتصادی کند و میلیاردها دلار سرمایه‌گذاری در LNG را بی‌ارزش نماید.
از سوی دیگر، ترامپ علاقه‌مند به دریافت جایزه صلح نوبل است و بازگشت گاز روسیه به‌عنوان بخشی از یک توافق صلح، ممکن است به نظر او «قیمتی قابل‌قبول» باشد.

نویسنده: علیرضا نجفلی