سامانه هوشمند متمرکز بار
به گزارش روابط عمومی قرارگاه ملی مبارزه با مفاسد اقتصادی، در سال‌های اخیر، تحول دیجیتال به‌عنوان یکی از ارکان اصلی توسعه پایدار و رقابت‌پذیری در سطح بین‌المللی مطرح شده است. مناطق آزاد و ویژه اقتصادی به دلیل ماهیت خاص خود در تعاملات بین‌المللی، جایگاه ویژه‌ای در این عرصه دارند. در تیر 1404 پروژه ملی «هوشمندسازی مناطق آزاد» شامل چند سامانه کلیدی از جمله «سامانه مدیریت هوشمند مسافر و سوئیچ یکپارچه گردشکری»، «کارت گردشگران خارجی» و «سامانه مدیریت هوشمند متمرکز بار مناطق آزاد» در همین راستا، پروژه ملی «هوشمندسازی مناطق آزاد» با محوریت سه سامانه کلیدی رونمایی شد که یکی از مهم‌ترین آن‌ها سامانه مدیریت هوشمند مسافر و سوئیچ یکپارچه گردشگری است. این سامانه در دیدار رضا مسرور، دبیر شورایعالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی، با دکتر مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، معرفی و به بهره‌برداری رسید. این پروژه با همکاری بخش خصوصی و نهادهای امنیتی/سازمانی اجرا شده و هدف کلان آن ارتقای حکمرانی، تسهیل گردشگری، افزایش شفافیت و تحول لجستیک در مناطق آزاد به سمت «نسل هفتم» و اقتصاد دیجیتال است.
ساماندهی و هوشمندسازی خدمات، حفظ بیت‌المال، شفافیت، چابک‌سازی مدیریتی و ایجاد بستری برای اعمال سیاست‌های شورایعالی مناطق آزاد و جلوگیری از تضییع حقوق شهروندان از دیگر آثار اجرای موفق این پروژه است.
رضا مسرور ضمن اعلام اقدامات مهم انجام شده در مناطق آزاد کشور طی ماه‌های اخیر گفت: یکی از اولویت‌های اصلی در این مناطق، تسریع در ترخیص کالاهای اساسی بود که به موفقیت انجام شد.
دبیر شورای عالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی اخیراً اعلام کرده است که در ۱۲ روز جنگ تحمیلی، ۱۱۸ هزار تن کالای اساسی از هفت منطقه آزاد کشور ترخیص شده که هدف آن تأمین نیازهای کشور بوده است.
بر اساس برنامه‌ریزی دقیق انجام شده در تمامی مناطق آزاد، در ۱۲ روز جنگ تحمیلی تقریباً ۱۱۸ هزار تن کالای اساسی از هفت منطقه آزاد کشور ترخیص شده است و البته با افزایش تقاضا از مناطق جدید، این رقم به‌طور قابل توجهی افزایش خواهد یافت.
و همچنین از برنامه های آینده سه سند کلیدی در حال تدوین است که راهنمای این تحول خواهد بود: نقشه راه استراتژیک اصلاحات، برنامه اقتصاد دیجیتال و برنامه ملی بهره‌وری.
نقشه راه استراتژیک برای شناسایی چالش‌های سیستماتیک، بازنگری جهت‌گیری مناطق و تدوین سیاست‌های کلان و بخشی طراحی شده است. سند اقتصاد دیجیتال، ظرفیت نوآوری‌های مبتنی بر فناوری را با اکوسیستم‌های تجاری مناطق آزاد پیوند می‌دهد. برنامه بهره‌وری نیز با هدف تعریف و اجرای شاخص‌های عملکرد برای بهبود کارایی در تمامی مناطق تدوین شده است.
در دسامبر گذشته با رئیس‌جمهور مسعود پزشکیان برگزار شد، مسرور اعلام کرد که ظرفیت کلی مناطق آزاد ایران ۶۱ میلیون تن بار فله و ۱.۴ میلیون TEU معادل ( واحد کانتینری) بوده و قابلیت جابجایی ۱۲ میلیون مسافر در سال را دارا است.
| ردیف | اهداف اجرایی طرح |
| 1 | یکپارچه‌سازی مدیریت بار و زنجیره تأمین در مناطق آزاد (تمرکز داده‌ها و کنترل عملیات گمرکی، ترانزیت و لجستیک). |
| 2 | اتصال خدمات گردشگری، بانکی و مرزی برای تسهیل ورود گردشگر و تسریع خدمات (همراه با کارت یکپارچه گردشگران). |
| 3 | افزایش شفافیت، کاهش فساد و تسهیل سرمایه‌گذاری با ارائه داشبوردهای مدیریتی و گزارش لحظه‌ای برای مدیران مناطق آزاد. |
| 4 | هماهنگی بین نهادهای دولتی و بخش خصوصی و ایجاد زیرساختی برای توسعه خدمات دیجیتال در آینده. |
نکته: گزارش‌های خبری شرح فنی عمیق ارایه نکرده‌اند؛ در این بخش ترکیبی از اطلاعات رسمیِ اعلام‌شده و پیشنهادات فنی استاندارد برای سامانه‌های مشابه ارائه شده است.
ذی‌نفعان
دبیرخانه شورایعالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی (مسئول سیاست‌گذاری).
وزارت اقتصاد و دارایی، سازمان‌های گمرک و بنادر.
بخش خصوصی: شرکت‌های فناوری اطلاعات، شرکت‌های لجستیک، اپراتورهای بندری و شرکت‌های سرمایه‌گذار.
نیروی انتظامی / سازمان‌های امنیتی که در اجرا مشارکت داشتند (در گزارش‌ها اشاره به همکاری با فراجا شده).
مزایا و منافع مورد انتظار
1- کاهش زمان ترخیص و هزینه‌های لجستیکی با اتوماسیون و یکپارچه‌سازی. با هوشمندسازی، نیاز به مراجعه حضوری کمتر می‌شود، مراحل اداری فشرده‌تر و سریع‌تر انجام می‌شوند، و امکان نظارت و تصمیم‌گیری مدیران در سطوح عالی‌تر افزایش پیدا می‌کند سامانه متمرکز بار امکاناتی نظیر رصد دقیق‌تر بار، برنامه‌ریزی بهتر برای حمل‌ونقل، کنترل بارها و ناوگان و کاهش سفرهای خالی کمک می‌کند. این به معنی کاهش هزینه‌ها، مصرف سوخت، و اتلاف منابع است نتیجتا موجب حفظ بیت‌المال و جلوگیری از تضییع حقوق عمومی ، زمانی که فرآیندها شفاف باشند و ثبت لحظه‌ای انجام شود، امکان تخلفات کمتر است، هزینه‌ها کنترل می‌شود و حقوق مردم و دولت محافظت می‌گردد.
2- تسهیل ورود گردشگر و خدمات بهتر برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی از طریق کارت‌های یکپارچه و سوئیچ گردشگری با فرآیندهای منظم و شفاف، فعالان اقتصادی مطمئن‌تر خواهند بود؛ این اعتماد باعث می‌شود سرمایه‌گذاری بیشتر شود. همچنین، الگوی حکمرانی بهتر در مناطق آزاد موجب رشد گردشگری و صادرات می‌شود.
3- داده‌محوری برای تصمیم‌گیری؛ رصد بلادرنگ جریان کالا و توانایی پیش‌بینی پیک‌های ترافیک کالا.
با مکانیزه شدن فرآیندها، ارائه خدمات سریع‌تر و کم‌دردسرتر خواهد شد. مثلاً ثبت بار، صدور مجوزها، فرآیندهای گمرکی و ورود و خروج کالا به مناطق آزاد سریع‌تر و با کمترین دخالت انسانی انجام می‌شود پس در نتیجه موجب تسهیل خدمات برای مردم و فعالان اقتصادی خواهد شد .
4- افزایش شفافیت و مقابله با فساد
سامانه هوشمند باعث می‌شود فرآیندها کمتر دستی و ملموس باشند؛ همه چیز ثبت شده و امکان بررسی و پیگیری وجود دارد. این منجر به کاهش سوء‌استفاده‌ها، قاچاق، و فرار از مقررات و مالیات می‌شود.
نویسنده: محمدجواد نفری
