اختلافات قانونی مناطق آزاد و مناطق ویژه

تفاوت مناطق آزاد تجاری-صنعتی و مناطق ویژه اقتصادی

به گزارش روابط عمومی قرارگاه ملی مبارزه با مفاسد اقتصادی، مناطق آزاد تجاری-صنعتی و مناطق ویژه اقتصادی هر دو با هدف حمایت از تولید، جذب سرمایه و توسعه صادرات شکل گرفته‌اند. با این حال، تفاوت‌های مهمی در ساختار قانونی، مالی و اجرایی آن‌ها وجود دارد که بر تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران و فعالان اقتصادی تأثیرگذار است.

تفاوت‌های کلیدی

1. چارچوب قانونی و مالیاتی:
در مناطق آزاد، قوانین مستقل‌تری در حوزه مالیات، بیمه و بانکداری حاکم است. به عنوان مثال، این مناطق از ۲۰ سال معافیت مالیاتی برخوردارند. در مقابل، مناطق ویژه تابع مقررات سرزمین اصلی هستند اما برخی مشوق‌های خاص مانند معافیت از مالیات بر ارزش افزوده در آن‌ها اعمال می‌شود.

2. سرمایه‌گذاری و ثبت شرکت:
سرمایه‌گذاری در مناطق آزاد تنها نیاز به مجوز از سازمان منطقه دارد، بدون نیاز به مراجعه به سایر نهادها. در حالی که در مناطق ویژه، فرآیندها مشابه داخل کشور و با الزامات بیشتری انجام می‌شود.

3. ورود، اشتغال و اقامت:
ورود به مناطق آزاد بدون نیاز به روادید قبلی امکان‌پذیر است. همچنین قوانین کار در این مناطق انعطاف‌پذیرتر بوده و کارفرمایان براساس قرارداد کار عمل می‌کنند، نه قانون کار سراسری.

4. صادرات و واردات:
هردو نوع منطقه از معافیت‌های گمرکی بهره‌مندند، اما ورود کالا به داخل کشور از این مناطق مشمول مقررات داخلی می‌شود.

5. بانکداری و بیمه:
در مناطق آزاد، بانک‌های برون‌مرزی (Offshore) می‌توانند فعالیت کنند. اما در مناطق ویژه تنها بانک‌های داخلی مجاز به فعالیت هستند.

جدول مقایسه‌ای کامل

در ادامه، جدول کامل مقایسه ۱۷ شاخص اصلی میان مناطق آزاد و مناطق ویژه اقتصادی ارائه شده است:

ردیف	شرح موضوع	مناطق آزاد	مناطق ویژه
1	ورود به مناطق	بدون نیاز به روادید قبلی با رعایت مقررات و ضوابط موضوعه روادید تا 6 ماه برای منطقه صادر میشود	با صدور روادید در مبادی ورود و رعایت مقررات و ضوابط موضوعه
2	اشتغال در مناطق	پس از دریافت مجوز کار از سازمان منطقه و براساس قرارداد کاری که در منطقه منعقد میشود بدون الزام به رعایت قانون کار طبق مقررات منطقه	پس از دریافت مجوز کار از سازمان منطقه طبق مقررات
3	اقامت در مناطق برای شاغل و افراد تحت تکفل	پس از دریافت مجوز کار از سازمان منطقه	پس از دریافت پروانه کار در منطقه
4	سرمایه گذاری و درخواست آن	طبق مقررات مناطق آزاد- اخذ مجوز سرمایهگذاری از سازمان مناطق آزاد و عدم نیاز به مراجعه به سایر نهادها	طبق مقررات سرزمین اصلی
5	ثبت شرکت و درخواست آن	طبق مقررات مناطق آزاد	طبق مقررات سرزمین اصلی
6	استفاده از زمین و منابع ملی	طبق مقررات مناطق	طبق مقررات سرزمین اصلی
7	معافیت مالیاتی بر فعالیت اقتصادی	20 سال از روز شروع فعالیت (تولید محصول، شروع هر فعالیت غیرتولیدی)	طبق مقررات سرزمین اصلی با رعایت بعضی تسهیالت در هر منطقه ویژه- بهعنوان مثال مناطقی که شامل منطقه محروم میشوند از معافیت مالیاتی مناطق محروم برخودار بوده و همچنین مناطق از مالیات بر ارزشافزوده معافاند
8	استخدام نیروی انسانی، مقررات کار	طبق مقررات خاص مناطق آزاد کارفرما در پرداخت عیدی و مزد و پاداش تنها براساس قرارداد کار عمل میکند و در زمان اخراج کارگر حتی اگر از نظر سازمان غیرموجه باشد، خسارت پرداخت میکند و الزامی به حفظ کارگر ندارد. رسیدگی به حل اختالفات یک مرحلهای بوده و مرجع رسیدگی تنها سازمان مناطق آزاد است	همانند مقررات خاص مناطق آزاد ( قانون جدید مناطق ویژه(
9	استخدام نیروی انسانی خارجی	تا 10 درصد نیروی انسانی شاغل در منطقه	همانند مقررات خاص مناطق آزاد )قانون جدید مناطق ویژه( تا 10 درصد نیروی انسانی شاغل در منطقه
10	واردات به منطقه و صادرات از منطقه	طبق مقررات مناطق آزاد و معاف از حقوق گمرکی	طبق مقررات مناطق آزاد و معاف از حقوق گمرکی
11	واردات به منطقه و صادرات از منطقه به داخل کشور	ورود تا منطقه آزاد معاف از حقوق گمرکی و از منطقه به داخل طبق مقررات داخلی کشور	ورود تا منطقه ویژه معاف از حقوق گمرکی و از منطقه به داخل طبق مقررات داخلی کشور
12	ورود کالای  ساخته شده در منطقه به داخل کشور	طبق ضوابط ارزشافزوده و فرمول تعیین شده	طبق ضوابط ارزش افزوده و فرمول تعیین شده
13	کالا و تجهیزات و مواد اولیه از داخل به منطقه و از منطقه به خارج	تا منطقه آزاد بدون حقوق گمرکی از منطقه به خارج با حقوق گمرکی	تا منطقه ویژه بدون حقوق گمرکی از منطقه به خارج با حقوق گمرکی
14	ترخیص کالا از گمرک منطقه	به دفعات با صدور تمامی اسناد ترخیص مورد نیاز و گواهی مبدأ	به دفعات با صدور تمامی اسناد ترخیص مورد نیاز و گواهی مبدأ
15	بانکداری	انک برونمرزی shore-Off بانکهای داخلی	فقط بانکهای داخلی با امکان فعالیت ارزی
16	فعالیت بیمه گری	طبق مقررات مجری  در مناطق آزاد	طبق مقررات مجری در داخل کشور
17	عمده فروشی  و خرده فروشی	عمده فروشی : در تمام مناطق چه به ایرانیان و چه خارجیان مجاز است / خرده فروشی  ایرانیان فقط در مناطق کیش، قشم و چابهار  به خارجیان در تمام مناطق به شرط خروج کالا از کشور	عمده فروشی در تمام مناطق چه به ایرانیان و چه خارجیان مجاز است / خرده فروشی فقط به خارجیان به شرط خروج کالا  از کشور

نکته مهم

موفقیت این مناطق صرفاً به تخفیف‌های مالیاتی و گمرکی محدود نمی‌شود. آنچه در بلندمدت اهمیت دارد، اصلاح فضای کسب‌وکار، ثبات قوانین و افزایش شفافیت اجرایی است. بدون این عوامل، حتی بیشترین معافیت‌ها نیز نمی‌توانند انگیزه پایداری برای سرمایه‌گذاری ایجاد کنند.

نویسنده: محمد جواد نفری