تغییر نقشه تجاری روسیه / کاهش ۹۸ درصدی صادرات به انگلیس
روز ۲۴ فوریه ۲۰۲۲ (۵ اسفند ۱۴۰۰)، روسیه تهاجم گسترده‌ای را به همسایه غربی خود اوکراین آغاز کرد. حالا نزدیک به ۹ ماه از این جنگ خانمان‌سوز می‌گذرد. فارغ از هر موضوعی، حالا هم اقتصاد جهان تاثیراتی از این جنگ پذیرفته و هم برخی معادلات در حوزه تجارت به‌هم ریخته است. یکی از این اتفاقات، تغییر نقشه تجاری روسیه از جهان (شرق و غرب) به سمت شرق و مناطق خارج از اعضای ناتو است. گرچه مراکز آماری روسیه از مدت‌ها پیش انتشار اغلب آمار‌های تجاری را محرمانه اعلام کرده‌اند، اما در این گزارش به بررسی تغییر و تحولات مبادلات این کشور با داده‌های آماری گمرکات جهانی پرداخته‌ایم. طبق آمارها، در سال گذشته مهم‌ترین شرکای تجاری روسیه شامل چین، آمریکا، آلمان، بلاروس، کره جنوبی، فرانسه، ایتالیا، ژاپن، قزاقستان، لهستان، ترکیه، انگلیس، هند و هلند بوده است. گرچه بررسی تفصیلی آمار‌های همه این کشور به صورت ماهانه امکان‌پذیر نبود، اما بررسی نشان می‌دهد در ۸ ماهه و ۹ ماهه نخست امسال واردات چین از روسیه ۵۲ درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش داشته است. واردات هندی‌ها ۳۲۳ درصد و واردات ترکیه ۱۰۸ درصد بیشتر از سال قبل است. اما در کنار این کشورها، واردات انگلیس از روسیه در ۸ ماهه امسال کاهش ۳۰ درصدی و در ماه‌های اخیر کاهش ۹۰ درصدی داشته است. صادرات انگلیس به روسیه نیز کاهش ۵۰ درصدی، صادرات آمریکا به روسیه کاهش ۷۰ درصدی و واردات آمریکا از روسیه کاهش نزدیک به ۵۰ درصدی داشته است. نکته قابل ذکر اینکه، در ماه‌های اخیر مبادلات تجاری کشور‌های اروپایی کاهش بیش از ۸۰ درصدی داشته است. البته این میزان برای آلمان متفاوت بوده و به‌رغم کاهش صادرات این کشور به روسیه، واردات آلمانی‌ها از روسیه همچنان بالاست. کاهش ۷۶ درصدی تجارت روسیه-سوئد، کاهش ۱۷ درصدی با کره‌جنوبی نیز از دیگر موارد است. اما در کنار اینها، رشد ۵۷ درصدی تجارت با اسپانیا، رشد ۳۲ درصدی با هلند و رشد ۱۰۶ درصدی با برزیل، اتفاقی است که امسال رخ داده است. درمجموع به نظر می‌رسد اتفاقات اگرچه برای کشور‌های غربی ضرر و زیانی را تحمیل می‌کند و برای روسیه و اوکراین هم باخت-باخت است، اما برای اقتصاد هند، ترکیه و چین و برخی کشور‌های شریک تجاری روسیه برد-برد خواهد بود. این کشورها می‌تواند با انرژی ارزان‌تر، اقتصاد خود را رو به جلو ببرند.
کاهش ۹۸ درصدی واردات انگلیس از روسیه
براساس آمار‌های رسمی دفتر ملی آمار انگلیس (ons)؛ صادرات انگلیس در ۸ ماهه نخست سال ۲۰۲۲ حدود ۲۵۷ میلیارد پوند بوده که نسبت به مدت مشابه سال ۲۰۲۱ رشد ۲۳.۴ درصدی را نشان می‌دهد. همچنین واردات این کشور در ۸ ماهه نخست امسال ۴۲۶ میلیارد پوند بوده که نسبت به مدت مشابه سال ۲۰۲۱ رشد نزدیک به ۳۸ درصدی داشته است. اما این وضعیت در مبادلات تجاری با روسیه تغییرات عجیبی را به‌خود دیده است. به‌طوری‌که در ۸ ماهه نخست امسال میزان صادرات انگلیس به روسیه حدود ۸۵۹ میلیون پوند بوده که این میزان نسبت به صادرات ۱ میلیارد و ۹۰۸ پوندی ۸ ماهه سال گذشته کاهش ۵۵ درصدی داشته است. همچنین طی این مدت انگلیسی‌ها ۴ میلیارد و ۹۳۲ میلیون پوند واردات از روسیه داشته‌اند که نسبت به ۸ ماهه نخست سال گذشته کاهش ۳۰ درصدی را نشان می‌دهد.
همچنین اتفاق قابل‌تأمل، کاهش شدید مبادلات دوجانبه در ماه‌های اخیر است. برای مثال درحالی‌که صادرات انگلیس به روسیه در ماه‌های ژوئیه و اوت (ماه هفتم و هشتم) سال ۲۰۲۱ به ترتیب ۲۴۹ و ۲۲۷ میلیون پوند بوده، اما این میزان در ژوئیه و اوت ۲۰۲۲ به‌ترتیب ۶۷ و ۴۹ میلیون پوند است. همچنین واردات انگلیس از روسیه در ژوئیه و اوت ۲۰۲۱ به‌ترتیب ۱ میلیارد و ۴۷ میلیون پوند و ۹۵۰ میلیون پوند بوده که با کاهش ۸۵ و ۹۸ درصدی به ۱۶۰ و ۱۶ میلیون پوند رسیده است. بررسی داده‌های تاریخی نشان می‌دهد کاهش واردات انگلیسی‌ها از روسیه کمترین مقدار از سال ۱۹۹۷ تاکنون بوده است. این وضعیت درخصوص صادرات به روسیه نیز مصداق دارد. لازم به ذکر است در سال ۲۰۲۱ حجم واردات انگلیسی‌ها از روسیه ۱۰.۴ میلیون پوند و صادرات به روسیه نیز نزدیک به ۳ میلیون پوند بوده است. درمجموع تجارت ۱۳.۴ میلیون پوندی دو کشور در ۸ ماهه نخست حدود کمتر از ۵.۸ میلیون پوند بوده است.
ناچاری آلمانی ها
نگاهی به وضعیت تجارت دو کشور آلمان و روسیه نشان می‌دهد در حوزه گاز، آلمان وابستگی چشمگیری به روس‌ها دارد؛ به‌طوری‌که تا قبل از جنگ اوکراین-روسیه حدود ۴۹ درصد از واردات گاز آلمان از روسیه بوده است. تا قبل از جنگ روسیه-اوکراین، به‌لحاظ حجمی نیز آلمان با واردات سالانه نزدیک به ۴۳ میلیارد مترمکعب (معادل ۲.۵ برابر کل گاز طبیعی صادراتی سالانه ایران به جهان) از روسیه، بزرگ‌ترین واردکننده گاز طبیعی از این کشور بوده است. پس از این کشور، ایتالیا با واردات ۲۹ میلیارد مترمکعب دوم، بلاروس با ۱۸.۸ میلیارد مترمکعب سوم، ترکیه با ۱۶.۲ و هلند با ۱۵.۷ میلیارد مترمکعب به‌ترتیب چهارم و پنجم بوده‌اند.
این وابستگی موجب‌شده آلمان برخلاف کشور‌های دیگر، در مدت کوتاه نتواند حجم واردات از روسیه را کاهش دهد. نکته قابل تامل اینکه، طبق اطلاعاتی که اداره فدرال آمار آلمان منتشر کرده، در ۸ ماهه نخست سال ۲۰۲۲ ارزش کل واردات آلمان حدود ۹۸۴ میلیارد یورو و ارزش صادرات این کشور ۱۰۲۷ میلیارد یورو بوده است. همچنین طی ۸ ماهه نخست امسال صادرات این کشور رشد ۱۴.۶ درصدی و واردات این کشور نیز رشد ۲۸ درصدی داشته است.
اما نکته قابل تامل اینکه در ۸ ماهه نخست امسال واردات آلمان از روسیه حدود ۲۸ میلیارد یورو بوده که نسبت به واردات ۲۰.۴ میلیارد یورویی ۸ ماهه نخست سال ۲۰۲۱ رشد ۳۹ درصدی داشته است. همچنین طی این مدت صادرات آلمان به روسیه حدود ۱۰.۸ میلیارد یورو بوده که نسبت به ۸ ماهه نخست ۲۰۲۱ کاهش بیش از ۳۷ درصدی داشته است. آن‌طور که جریان مبادلات تجاری دو کشور نشان می‌دهد آلمانی‌ها تمایل چندانی برای صادرات کالا به روسیه ندارند، اما آن‌ها مجبورند نیاز انرژی خود را تا زمان کاهش قابل توجه وابستگی‌شان به روسیه و پیدا کردن جایگزین قابل اعتماد، از روس‌ها تامین کنند.
اما بررسی روند ماهانه مبادلات تجاری بین دو کشور نیز نکته مهمی را نشان می‌دهد. طبق آنچه در نمودار نیز آمده، در ژانویه و فوریه ۲۰۲۲ (ماه اول و دوم میلادی) واردات آلمان از روسیه به ترتیب ۳.۷ و ۴.۵ میلیارد یورو بوده، اما حالا این میزان در ژوئیه و اوت (ماه هفتم و هشتم) به‌ترتیب به ۲.۹ و ۲.۷ میلیارد یورو رسیده است. این وضعیت در حوزه صادرات بسیار بدتر است، به‌طوری‌که صادرات ۲.۶ و ۲.۲ میلیارد یورویی آلمان به روسیه در ژانویه و فوریه ۲۰۲۲ حالا به ۱ و ۱.۱ میلیارد یورو تقلیل یافته است. لازم به ذکر است با توجه به اینکه قیمت‌ها و به‌ویژه قیمت انرژی در سال جاری افزایش شدیدی داشته است، اگر میانگین وزنی واردات و صادرات در تجارت دوجانبه روسیه-آلمان را هم محاسبه کنیم کاهش مبادلات تجاری دوجانبه قابل توجه خواهد بود. به‌هرحال این آمار در دسترس نیست، اما واقعیت آن است که روابط تجاری آلمانی‌ها و روس‌ها همانند سایر کشور‌های اروپایی در شرایط اضطرار قرار دارد و این وضعیت نمی‌تواند برای همیشه دوام پیدا کند.
کاهش ۸۰ درصدی تجارت آمریکا- روسیه
در سال ۲۰۲۱ میزان مبادلات دو کشور حدود بیش از ۳۶ میلیارد دلار بوده است. از این مقدار، حدود ۶.۴ میلیارد دلار آن صادرات آمریکا به روسیه و ۲۹ میلیارد و ۶۳۵ میلیون دلار نیز مربوط به واردات آمریکا از روسیه بوده، بنابراین تراز تجاری روسیه- آمریکا بیش از ۲۳ میلیارد دلار به‌نفع روس‌ها بوده است.
اما در ۹ ماهه نخست امسال حجم تجارت دو کشور حدود ۱۴ میلیارد دلار بوده که ۱۲.۵ میلیارد دلار سهم روسیه (صادرات روسیه به آمریکا) و نزدیک به ۱.۵ میلیارد دلار نیز صادرات آمریکا به روسیه است. بررسی این مقادیر با مدت مشابه سال قبل نشان می‌دهد در ۹ ماهه سال ۲۰۲۱ حجم تجارت دوطرف حدود ۲۷ میلیارد و ۳۱۸ میلیون دلار، حجم واردات آمریکا از روسیه ۲۲.۵ میلیارد دلار و حجم صادرات آمریکا به روسیه نیز نزدیک به ۴.۸ میلیارد دلار بوده، بنابراین طی ۹ ماهه نخست امسال حجم تجارت دوطرف کاهش ۴۹ درصدی، واردات آمریکا از روسیه کاهش ۴۵ درصدی و صادرات آمریکا به روسیه نیز کاهش ۷۰ درصدی داشته است.
درخصوص آمریکا بررسی‌ها نشان می‌دهد در ماه‌های اخیر تجارت دوجانبه به‌شدت کاهش داشته، به‌طوری‌که در آگوست و سپتامبر ۲۰۲۱ درحالی صادرات آمریکا به روسیه ۴۸۹ و ۵۷۶ میلیون دلار بوده که این میزان در سال جاری طی آگوست و سپتامبر به ترتیب به ۶۷ و ۹۰ میلیون دلار رسیده است. همچنین در آگوست و سپتامبر ۲۰۲۱ میزان واردات آمریکا از روسیه به ترتیب ۲.۸ و ۲.۶ میلیارد دلار بوده که حالا این مقدار در آگوست و سپتامبر ۲۰۲۲ به ترتیب به ۵۲۲ و ۳۳۲ میلیون دلار رسیده، بنابراین اگر وضعیت ماهانه را مدنظر قرار دهیم، تجارت دوجانبه روسیه- آمریکا در ماه‌های اخیر کاهش بیش از ۸۰ درصدی داشته است. این وضعیت قطعا به هر دوطرف آسیب جدی وارد می‌کند، اما با توجه به واردات سالانه نزدیک به ۳۰ میلیارد دلاری آمریکا از روسیه در سال گذشته، ضرر و زیان کاهش روابط تجاری برای روسیه بسیار سنگین و شکننده خواهد بود.
رشد ۱۰۸ درصدی مبادلات روسیه- ترکیه
ترکیه یکی از کشور‌هایی است که سهم چشمگیری در مبادلات تجاری روس‌ها دارد. در سال ۲۰۲۱ حجم مبادلات کالایی دو کشور حدود ۳۴ میلیارد و ۷۳۳ میلیون دلار بوده که از این مقدار، پنج‌میلیارد و ۷۷۴ میلیون دلار صادرات ترکیه به روسیه و نزدیک به ۲۹ میلیارد دلار نیز واردات ترکیه از روسیه بوده است.
نگاهی به آمار‌های تفصیلی ماهانه نشان می‌دهد در ۹ ماهه نخست سال ۲۰۲۲ حجم تجارت دو کشور در ۹ ماهه نخست امسال به ۵۰ میلیارد و ۳۷۱ میلیون دلار رسیده که نسبت به رقم ۲۴ میلیارد و ۱۷۶ میلیون دلاری ۹ ماهه سال ۲۰۲۱ رشد ۱۰۸ درصدی (معادل افزایش ۲۶ میلیارد دلاری) را نشان می‌دهد. از مجموع ۵۰ میلیارد و ۳۷۱ میلیون دلار تجارت دوجانبه، ۴۴ میلیارد و ۶۳۸ میلیون دلار آن واردات ترکیه از روسیه و پنج‌میلیارد و ۷۳۴ میلیون دلار نیز صادرات ترکیه به روسیه است. طبق آمار‌های مرکز آمار ترکیه، حجم تجارت دوجانبه در ۹ ماهه امسال رشد ۱۰۸ درصدی، واردات ترکیه از روسیه رشد ۱۲۱ درصدی و صادرات ترکیه به روسیه رشد ۴۳ درصدی داشته است. نکته قابل تامل، تحولات ماه‌های اخیر است. در ماه‌های اخیر رقم واردات ترکیه از روسیه در ماه آگوست حدود ۶.۳ و در ماه سپتامبر به ۶.۲ میلیارد دلار رسیده است. این مقدار در ماه‌های مشابه سال ۲۰۲۱ به ترتیب ۲.۷ و ۲.۴ میلیارد دلار بوده است. این به معنی رشد بیش از ۱۳۰ درصدی واردات ترکیه از روسیه است. علاوه بر نیاز‌های انرژی و کالایی ترکیه، به نظر می‌رسد با توافق‌هایی که دوطرف روس و ترک با هم داشته‌اند، بخشی از واردات ترکیه از روسیه جزء صادرات مجدد (ری‌اکسپورت) باید حساب کرد؛ چراکه روس‌ها بار‌ها تکرار کرده‌اند که ترکیه می‌تواند هاب انرژی و کالا در منطقه برای انرژی و کالا‌های روسی را بازی کند. همچنین این نکته قابل‌ذکر است که گرچه در بخش کالا تراز تجاری ترکیه با روسیه به‌شدت منفی است، اما در تجارت خدمات تراز تجاری ترکیه مثبت است. حجم بالای خرید مسکن روس‌ها در ترکیه (رتبه اول)، رتبه اول روس‌ها در گردشگری ترکیه و رقم قابل‌توجه درآمد ترکیه از ترانزیت کالا و انرژی روس‌ها توانسته منافع زیادی را به ترکیه برساند. درکنار این موضوعات، باید به منافع حاصل از صادرات مجدد کالا‌های روسی توسط ترکیه نیز اشاره داشت. این ارقام می‌تواند قابل‌توجه باشد.
البته ناگفته نماند همه اینها درحالی است که اوکراین با پهپاد‌های بیرقدار ترکیه به جنگ روس‌ها رفته و زلنسکی رئیس‌جمهور اوکراین به سلجوق بیرقدار، داماد رئیس‌جمهور ترکیه مدیر شرکت سازنده پهپاد بیرقدار ترکیه نشان لیاقت داده است (این نشان لیاقت به خلوق بیرقدار برادر سلجوق به نمایندگی از شرکت اعطا شده است.)
رشد ۳۲۳ درصدی واردات هند از روسیه
در هفته‌های اخیر اعلام شد هندی‌ها که زمانی مستعمره انگلیس بودند، حالا با جاگذاشتن روباه پیر به پنجمین اقتصاد بزرگ جهان تبدیل شده‌اند. پیش‌بینی‌ها این است که هند در ۱۰ سال آتی حتی به سومین‌ودومین اقتصاد بزرگ جهان نیز تبدیل شود. جمعیت عظیم، نیروی کار ماهر و فنی زیاد، کارگران همه‌جا حاضر در بازار‌های بین‌المللی و رشد شگفت‌آور در حوزه‌های مختلف، حالا مشخصه هندوستان است. آن‌ها زمانی با رسم‌ورسوم عجیب‌وغریب، خدایگان بی‌شمار، سینمای تخیلی و چهره کریه فقر در جهان شناخته می‌شدند، اما هندی‌ها حالا با تبدیل شدن به یکی از بزرگ‌ترین اقتصادهای، دارد جهان را شگفت‌زده می‌کند.
اما برگردیم به موضوع تجارت با روسیه، آمارها نشان می‌دهد حجم صادرات این کشور در سال گذشته حدود ۴۰۰ و حجم واردات آن ۵۷۰ میلیارد دلار بوده است. طبق آمار‌های رسمی حجم صادرات این کشور در هشت‌ماهه نخست امسال حدود ۳۱۳ میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار بوده که نسبت به رقم نزدیک به ۲۵۵ میلیارد دلاری هشت‌ماهه سال قبل رشد نزدیک به ۲۳ درصدی داشته است. همچنین حجم واردات این کشور در هشت‌ماهه نخست امسال نزدیک به ۴۹۱ میلیارد دلار بوده که نسبت به رقم ۳۵۰ میلیارد دلاری هشت‌ماهه سال قبل رشد بیش از ۴۰ درصدی را نشان می‌دهد.
طبق آمار‌های رسمی هند، کل مبادلات تجاری روسیه-هند ۱۱ میلیارد و ۵۷۹ میلیارد دلار بوده که هشت‌میلیارد و ۲۵۲ میلیون دلار آن واردات هند از روسیه و ۳.۳ میلیارد دلار نیز صادرات هند به روسیه بوده است. در هشت‌ماهه نخست سال جاری صادرات هند به روسیه حدود ۱.۷ میلیارد دلار است که نسبت به مدت مشابه سال گذشته کاهش نزدیک به ۱۹ درصدی نسبت به هشت‌ماهه سال ۲۰۲۱ دارد. بااین‌حال در هشت‌ماهه نخست امسال واردات هندی‌ها از روسیه به ۲۰ میلیارد و ۵۲۶ میلیون دلار رسیده که نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد ۳۲۳ درصدی را نشان می‌دهد. بررسی وضعیت ماهانه واردات هند از روسیه نشان می‌دهد گرچه از دومین ماه امسال (فوریه) با شروع جنگ روسیه-اوکراین واردات هندی‌ها شدت‌گرفته، اما در ماه‌های اخیر این میزان سرعت عجیبی داشته است؛ به‌طوری‌که در ماه آوریل واردات هند از روسیه نسبت به آوریل ۲۰۲۱ رشد ۱۸۴ درصدی و در ماه آگوست واردات این کشور از روسیه رشد عجیب‌وغریب ۶۴۳ درصدی نسبت به آوریل سال قبل از ۵۸۲ میلیون دلار به چهارمیلیارد و ۳۲۲ میلیون دلار رسیده است. گرچه جزئیات اقلام وارداتی ماه‌های اخیر هند از روسیه منتشرنشده، اما آمارها نشان می‌دهد بخش بزرگ این اقلام عمدتا نفت و اقلام نفت‌پایه و سایر فرآورده‌های نفت و گاز است. پرواضح است واردات حجم عظیم نفت و اقلام نفت پایه که البته با تخفیف‌های زیادی همراه است (به‌دلیل تحریم‌های روسیه) حسابی به اقتصاد هند کمک خواهد کرد. ماحصل این اتفاقات و خرید با تخفیف انرژی و اقلام دیگر، کمک به رشد اقتصادی و اقتصاد هند خواهد بود که حالا با پشت‌سر گذاشتن انگلیس، به‌سرعت به‌دنبال پشت‌سر گذاشتن اقتصادهای آلمان و ژاپن (رتبه‌های چهارم و سوم اقتصاد جهان) بوده و شاید هم درنهایت بتواند درکنار آمریکا و چین (رتبه‌های اول و دوم اقتصاد جهان) قدم بزند.
رشد ۵۲ درصدی واردات چین از روسیه
چین به‌عنوان یکی از شرکای اصلی و شریک تجاری اول این کشور است. در سال گذشته مجموع تجارت دو کشور نزدیک به ۱۴۷ میلیارد دلار بوده که از این مقدار، حدود ۶۷.۵ میلیارد دلار صادرات چین به روسیه و بیش از ۷۹ میلیارد دلار نیز واردات چینی‌ها از روسیه بوده است. درمجموع چینی‌ها هم در واردات و هم صادرات روس‌ها، رتبه اول را در سال ۲۰۲۱ داشته‌اند.
طبق آمار‌های گمرک چین، در ۹ ماهه نخست سال ۲۰۲۲ مجموع تجارت این کشور چهارهزار و ۷۲۵ میلیارد دلار بوده است که از این مقدار حدود ۲.۷ هزار میلیارد دلار آن صادرات چین و دوهزار و ۵۳ میلیارد دلار آن نیز واردات این کشور بوده است. طی ۹ ماهه نخست امسال نسبت به مدت مشابه سال ۲۰۲۱ تجارت این کشور رشد ۸.۷ درصدی، صادرات رشد ۱۲.۵ و واردات این کشور نیز رشد ۴ درصدی داشته است.
اما درخصوص تجارت با روسیه در ۹ ماهه نخست امسال مجموع تجارت روسیه- چین حدود ۱۳۶ میلیارد و ۸۸ میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال ۲۰۲۱ رشد ۳۲.۵ درصدی داشته است. از رقم ۱۳۶ میلیارد دلار، حدود ۵۲ میلیارد و ۲۴۳ میلیون دلار آن مربوط به صادرات چین به روسیه و حدود ۸۳ میلیارد و ۸۴۵ میلیون دلار آن نیز مربوط به واردات چین از روسیه است. طبق آمار‌های گمرک چین، در ۹ ماهه نخست امسال صادرات این کشور به روسیه رشد ۱۰.۳ درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل داشته، اما درمقابل آن، واردات چین از روسیه طی سال جاری رشد نزدیک به ۵۲ درصدی را تجربه کرده است.
توجه داشته باشیم مبادلات چین و روسیه در شرایط تحریمی گرچه برای هر دوطرف سودمند است و شاید منفعت چینی‌ها که انرژی ارزان‌تر و مطمئن‌تر دریافت می‌کنند بیشتر از روسیه است، اما اتفاق مهم این روابط تجاری صرفا در اعداد و ارقام مبادلات تجاری نیست، بلکه به‌نظر می‌رسد شکافی که چین و روسیه با دلارزدایی در هژمونی آمریکا و دلار ایجاد می‌کنند، مهم‌تر از دیگر ابعاد آن است؛ چراکه ازجمله مهم‌ترین ابزار‌هایی که کاربست آن به‌عنوان ابزار هژمونی آمریکا بوده، تحریم‌های اقتصادی است که به پشتوانه جهان‌روایی دلار انجام می‌دهد.
طبق نموداری که فایننشال‌تایمز به نقل از بانک مرکزی روسیه منتشر کرده، در سال ۲۰۱۵ سهم دلار از مبادلات دوجانبه چین و روسیه حدود ۹۰ درصد بوده و پس از آغاز جنگ تجاری ایالات‌متحده و چین، تفاهم چین و روسیه برای دلارزدایی نیز بیشتر شده است. این روزنامه در ادامه می‌نویسد علاوه‌بر جنگ تعرفه‌ای که ترامپ با چینی‌ها انجام داد، اختلاف سیاسی روسیه با غرب و آمریکا در موضوع الحاق کریمه نیز از دیگر موضوعاتی است که موجب شده طرفین برای دلارزدایی اتحاد بیشتری داشته باشند. به نوشته این روزنامه، براساس آمار‌های بانک مرکزی روسیه و آمار‌های گمرک فدرال، سهم دلار از تجارت بین روسیه و چین برای اولین‌بار در سال ۲۰۲۱ به زیر ۵۰ درصد کاهش‌یافته به‌طوری‌که سهم دلار از تجارت دوجانبه چین و روسیه به ۴۶ درصد، سهم یورو به ۳۰ درصد و سهم ارز‌های ملی نیز به ۲۴ درصد رسیده است.
لینک کوتاه: https://fesadsetiz.ir/o4nk
